پروژه مطالعه و حفاظت و مرمت پارچه زری بافی متعلق به دوره قاجار توسط واحد حفاظت و مرمت مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران انجام شد.
به گزارش روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، این اثر که متعلق به انبار مرکزی مجموعه است به دلیل اولویت حفاظتی جهت انجام پروژه مطالعات تاریخی، هنری، آسیب شناسی و فن شناسی و اجرای عملیات حفاظت و مرمت به آزمایشگاه و کارگاه حفاظت و مرمت انتقال موقت یافت.
این بافته زری بافی با رنگ زرشکی و نقش درخت زندگی در ابعاد 454*53 سانتیمتر می باشد که دارای الیاف فلزی طلا و الیاف ابریشم است. مطالعات پروژه فن شناسی اثر یاد شده شامل مطالعات ماکروسکوپی، میکروسکوپی و آزمایشگاهی شناسایی الیاف، شناسایی میکروسکوپی الیاف فلزی و شناسایی میکروسکوپی ریتم بافت می باشد. این اثر به دلایل مختلف دچار آسیب هایی همچون اسیدیته بالا، تغییر رنگ، سستی الیاف، پارگی آثار لک و دوده چرکی همراه با آلودگی های بیولوژیکی قارچی بود.
غبار روبی، پاکسازی، استحکام بخشی، برگرداندن تغییر فرم به وضعیت اولیه، وصالی، ساپورت دهی، موزون سازی الیافی و غیره از جمله عملیات حفاظت و مرمت انجام شده بر روی اثر می باشد.
زری بافی عبارت است از پارچه های زربفت؛ پارچه هایی كه پودهای آن طلاست. در این هنر پارچه هایی با نقش و نگارهای سنتی و تار و پودهائی از ابریشم و گلابتون با دستگاه های كاملا سنتی دستی بافته می شود.
این بافته سنتی نیز مانند بسیاری از پارچه های سنتی از دو گروه نخ تارو پود تشکیل شده است. در زری بافی سنتی هم نخ تار وهم نخ پود از جنس ابریشم بوده و وقتی پارچه بافته می‌شود از شفافیت و لطافت خاصی برخوردار می شود. مواد اولیه این صنعت ابریشم طبیعی است. برای بافت این پارچه از رنگ بندی پیچیده ای استفاده نمی کنند. برای نخ تار در نهایت از دو رنگ و برای نخ پود از شش رنگ استفاده می شود.
زری بافی از هنرهای ملی ایرانیان است که از زمان هخامنشیان و سپس در زمان ساسانیان بافتن پرده ها و پارچه های زری رواج داشته است و برای تزئین کاخ های سلاطین به کار می رفته است. پارچه های زربفت بسیار زیبا از دوران ساسانیان در موزه ها و كلیساهای اروپا موجود است.
پس از اسلام و بخصوص در عصر سلاجقه نقوش اسلامی با ساسانی تلفیق و استفاده خط كوفی در حاشیه پارچه ها باب گشت. در دوران مغول این هنر دچار زوال گردید، اما با روی كار آمدن تیموریان مجددا مورد توجه قرار گرفت.
در دوران صفویان و بخصوص بعد از پایتختی اصفهان زری بافی نیزمانند سایر هنرها مورد حمایت جدی قرار گرفت. در این دوران پارچه های زربفت و زری های ایران بصورت صادرات، هدیه به سلاطین و رهبران و سفرا و بصورتهای دیگر به كشورهای اروپائی راه یافتند و این هنر ایرانی طرفداران و خریداران بسیاری بدست آورد. پس از صفویه به دلیل تقلید از غرب هنر زری بافی مورد بی مهری واقع شد اما در سال 1309 كارگاهی به اهتمام استاد حسین طاهر زاده بهزاد و به ریاست استاد حبیب الله طریقی تاسیس شد.
