28 مارس 2024 - 20:39
گزارشی از سفر به میراث تیموریان؛

مقبره ای جهانی در انتظار گردشگران

10 نوامبر 2015 - 10:10 dsfr.ir/4n4l8

مقبره ای جهانی در انتظار گردشگران
siba.ivo.ir
مقبره سید غلامرسول در چابهار

با پایان یافتن فصل تابستان و شروع سرما، مسیر مسافرت در کشور به جنوب تغییر یافته که در این راستا یکی از شهرهای مدنظر چابهار است.

به گزارش عصر هامون، بندر چابهار در حال حاضر یکی از مناطق توریستی جنوب ایران محسوب می شود. مردمان این منطقه از گذشته بسیار دور به تجارت مشغول بوده اند و با ایجاد منطقه آزاد تجاری، صنعتی و گردشگری فعالیت های تجاری و تولیدی این منطقه رو به افزایش است. شهرستان چابهار علاوه بر وجود دریا و جاذبه های طبیعی، دارای جاذبه های گردشگری و باستانی دیگری از قبیل مقبره غلامرسول می باشد که طرفداران زیادی از لحاظ مذهبی و باستانی دارد.

رییس اداره تحقیق سازمان اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان گفت: تعداد هفتاد بقعه، نظرگاه، قدمگاه و آرامگاه در استان وجود دارد که مردم از شهرها و روستاهای مختلف به این مکان ها مراجعه می کنند.

رضا رخشانی اظهار داشت: به دلیل اهمیت و ارزشمندی، بقعه سید مهدی ایرانشهر، بقعه مسجد حضرت ابوالفضل (ع) بزمان، بقعه سید غلامرسول چابهار، بقعه سید باقر (ره) زابل، بقعه بی بی دوست زابل، بقعه حضرت ابوالفضل (ع) شیب آب زابل، بقعه حضرت ابوالفضل (ع) روستای واصلان زابل، بقعه متبرکه خواجه مهدی کوه خواجه و بقعه حضرت ابوالفضل (ع) روستای ملک حیدری زابل، سال هاست که تحت نظر سازمان اوقاف و امور خیریه قرار گرفته تا ساماندهی امور به نحو احسنت انجام شود. مقبره غلامرسول نیز یکی از بقعه هایی است که جهت رفاه حال زائران و ساماندهی بهتر امور از سال 1385 تحت نظر سازمان اوقاف قرار گرفته است که پس از آن امکاناتی را در آن ایجاد نموده است.

وی ادامه داد: مقبره سید غلامرسول در منطقه مسکونی شناخته شده ای در حاشیه ضلع شمال غربی بندر چابهار واقع شده است. در این مکان، بنایی گنبدی با ارتفاعی نسبتا بلند جلب نظر می کند که حاصل معماری قرن هفتم و هشتم هجری است. این بنا از دیگر بناهای منطقه متمایز است و به راحتی می توان آن را از منطقه ساحلی رویت کرد. دسترسی به این مقبره از طریق خیابان های اصلی شهر به راحتی امکان پذیر است.

وی عنوان داشت: مقبره سید غلامرسول در ضلع شرقی قبرستان قدیمی شهر بندری چابهار واقع شده است. به گفته برخی از راویان پس از غیب شدن سید، این مقبره را مریدان وی ساخته اند. این مقبره با پیروی از سبک معماری مغولی قرن های هفتم و هشتم هجری بنا شده است.

به گزارش خبرنگار عصر هامون، سیدنا محمد نام اصلی غلامرسول است. وی مردی صالح و شیعه مذهب بود که در گذشته مورد توجه مسلمانان هندی بوده است. این توجه باعث شده که بنای مقبره در دوره های بعدی، تحت تاثیر معماری هندی ساخته شود. طبق روایات، سیدنا محمد مسلمانی از هند بوده که در سفری به چابهار تصمیم می گیرد همسری چابهاری اختیار نماید. تدارک ازدواج می بیند اما در شب عروسی مریض می شود به طوری که در بستر مرگ می افتد و چون مورد توجه مردم بوده هنگام وفات به آن ها وصیت می کند که پس از مرگش سوگواری نکنند و در عوض ده شبانه روز بر سر قبرش شادی کنند تا روحش شاد شود. این مراسم هر سال پانزدهم ذی القعده به مدت ده روز بر سر مزار وی برپا می شود. که در سال های اخیر از شدت آن کاسته شده است.

درباره صاحب مزار دو روایت وجود دارد؛ عده ای اظهار می نمایند این مزار متعلق به عالم وارسته و مرد حقی است به نام سید غلامرسول و این زیارتگاه مردم شیعه چابهار است و افراد غیر شیعه هم از شیعه های این سرزمین تاسی می کنند. برخی دیگر آن را مزار یک لوطی (لودی) می دانند (در این منطقه مطرب های دوره گر را لوطی) می نامند. از آنجایی که صاحب قبر در شب عروسی فوت کرده است عده ای همه ساله در سالروز فوت وی، که در آخر ماه ذی القعده است به مدت هفت روز با ساز و دهل، با آوازخوانی و رقص و پایکوبی می پردازند.

آنان این مراسم را به دو جهت انجام می دهند: یکی اینکه فرد فوت شده چون عمر خود را در جهت شاد زیستن مردم صرف کرده بود وصیت می کند که بعد از مرگ نیز در کنار مزارش رقص و پایکوبی کنند و در حقیقت مراسم شادی برپا شود، زیرا او آرزو داشته است تاثیر شادمانی وجود او پس از فوتش نیز حفظ شود. دیگر آنکه این شخص در شب عروسی خویش فوت کرده و عروسی نافرجامی داشته و با حسرت به گور رفته است، بنابراین دوستدارانش هر ساله در سالروز فوت او جشن عروسی می گیرند و یاد عروسی او را زنده نگه می دارند.

در مقبره در همه ایام هفته بر روی زائران باز است. زائران افراد محلی روستاها و شهرهای استان سیستان و بلوچستان و گردشگران ایرانی هستند. روزهای پنج شنبه مقبره نسبتا شلوغ تر است. زائران زن بیشتر از مردان هستند. افغان های مقیم شهرستان چابهار نیز علاقه خاصی به این مکان دارند. علاوه بر زوار ایرانی، از کشورهای شبه قاره هند نیز افرادی برای انجام عبادت و نذر و نیاز به این مقبره می آیند. میانگین سالیانه حضور افراد را بیش از صد هزار نفر ذکر کرده اند.

افراد برای ورود به داخل مقبره، کفش های خود را در می آورند و در ورودی را می کوبند. سپس نزدیک تر می شوند و دستی به ستون های چوبی داخل مقبره می کشند و ایستاده سلام می دهند و به نشانه احترام کمر را خم می کنند. سپس وارد قسمت حرم می شوند. هفت مرتبه دور قبر می چرخند و به خواندن فاتحه و دعا مشغول می شوند. بادبزن های بافته شده از حصیر زیادی وجود دارد که هر کس یکی از آن ها را بر می دارد و با دست تکان می دهد و دعا می خواند. آن ها دلیل انجام این کار را دور شدن از شیاطین می دانند. همچنین اگر وجه نقدی برای نذر داشته باشند به صندوق صدقات می اندازند یا در پارچه ای می اندازند که در چهار طرف ستون بالای قبر بسته شده است. زائران معمولا با ریختن گل و گلبرگ بر روی قبر، به صاحب قبر ادای احترام می کنند.

معمولا در عصر روز پنج شنبه کسانی که نذری دارند نذورات خود را که شامل خرما، غذا از جمله آش و ماست به این مکان می آورند و بین مردم توزیع می کنند. طبق گفته راویان، گاهی هم در این مکان گوسفند و بز به صورت نذری ذبح و گوشت آن بین مردم تقسیم می شود.

در گذشته مراسم به شرح زیر بوده است: در بامداد روزهای اول و دوم دهه ذی القعده حیاط را آرامگاه را زنان جارو می زدند و مردها نیز با لباس های پاکیزه بساط جشن را فراهم می کردند با طلوع آفتاب ساز و دهل نواخته می شد و قوالان پاکستانی، رقاصان هندی، آوازخوانان و مهمان نوازان بلوچ به هر طریقی برای این شادی خدمت می کردند این مراسم به مدت ده روز در سه نوبت صبح، عصر و شامگاه اجرا می شد.

زنان مسن به داخل مقبره می رفتند تا شفای دردمندان و برآورده شدن حاجات دیگران را بخواهند. در همین زمان، مردان در بیرون محوطه و پیشخوان به ساز و دهل مشغول می شدند. آن ها این کار را تا ده روز تکرار و پس از ده روز این مکان را ترک می کردند تا سال دیگر در مراسم جشن شرکت کنند.

اما در سال های اخیر این مراسم به فراموشی سپرده شده است و از جمله برنامه های مذهبی که داخل مقبره برپا می شود می توان به برگزاری دعاهای ندبه و کمیل اشاره کرد. همچنین در این مکان مجالس ختم قرآن نیز برگزار می شود که عموما در بعد از ظهر جمعه است. اجرای طرح آرامش بهاری در ایام نوروز با محوریت پذیرایی از زائران و مهمانان، اجرای برنامه های فرهنگی و قرانی، هفت سین اسلامی، برپایی نمایشگاه، استقرار مبلغ و برپایی نماز جماعت، از دیگر برنامه های مذهبی است که در سال های اخیر در این مکان انجام می شود.

روشن کردن شمع و دود کردن مشک و عود از دیگر مراسم این مکان است. برای سوزاندن عود و مشک در سمت چپ ورودی مقبره، قسمتی چوبی تعبیه شده است. از دیگر مراسم می توان به نخستین روز زندگی زناشویی زوج های جوان اشاره کرد که دامادها قبل از رفتن به خانه عروس به این مکان می آیند شیرینی پخش می کنند و گاهی صاحبان عروسی گوسفندی را قربانی می نمایند و گوشت آن را بین مستمندان توزیع می کنند.

بر اساس باورها و اعتقادات محلی، در گذشته پسری را که می خواستند برای اولین بار موی سرش را بتراشند به این مکان می آوردند و سر او را تراشیده و موی سر را داخل کیسه ای رنگی به درختانی که در محوطه حیاط مقبره قرار داشتند آویزان می کردند. البته این مراسم در حال حاضر کمتر انجام می شود. بستن پارچه های رنگی و حتی قفل به درختان ضریح و ستون ها نیز از دیگر رسوم این مردم است.

1