بحران زیست محیطی کنونی جامعه ایران می تواند به بحران های اجتماعی منجر شود.
"رئیس انجمن جامعه شناسی ایران"محمدامین قانعی راد، در همایش «انسان، جامعه، محیط زیست و آب» که در دانشگاه تهران و به همت انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد، با بیان این مطلب که جنبش های زیست محیطی در غرب بعد از توسعه و صنعت گرایی که در آن جامعه از یک نوع رفاه نسبی برخوردار شده بود، شکل گرفتند، اظهار کرد: به واسطه ایجاد این رفاه نسبی بحران های محیط زیستی در این جوامع به بحران های اجتماعی منجر نشد. اما در سطح کشورهای جهان سوم و در حال توسعه، بحران محیط زیستی در ادامه عدم برخورداری مردم از دستاوردهای توسعه شکل گرفته اند و این امر موجب شده تا بحران های زیست محیطی به بحران های اجتماعی منجر و آنها را تقوبت کند. بنابراین با توجه به فقری که در جامعه ایران وجود دارد، چنانچه نتوانیم این بحران را به نحو مناسبی حل کنیم، ممکن است با بحران های اجتماعی روبرو شویم.
وی از شکل گیری آگاهی محیط زیستی در جامعه ایران خبر داد و افزود: در میان عامه مردم درباره بحران های محیط زیست نظیر آب، جنگل و هوا مجموعه اطلاعاتی شکل گرفته و ما شاهد ورود برخی اصطلاحات نظیر کوه خواری، دریاخواری یا بیابان خواری در این عرصه هستیم.
این استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران وقوع بحران های محیط زیستی را به مسائلی که مربوط با ساختار اقتصادی، فرهنگی، تحولات اقلیمی و نحوه مدیریت هستند، مرتبط دانست و تصریح کرد: به نظر می آید در سال های اخیر ما با پدیده رشد آگاهی زیست محیطی مواجهیم که نطفه های آن را می توان در بین گفته های مسئولین، عامه مردم و بخش دانش و دانشگاهی تشخیص داد.
وی در بررسی این وضعیت جدید به وضعیت غرب در دهه 70 میلادی اشاره و اضافه کرد: ما در حال طی کردن مسیری هستیم که غرب در سال 1970 طی کرده است. مجموعه مشکلاتی که غرب به واسطه گسترش صنعت در کنار پیامدهای جنگ های جهانی اول و دوم در عرصه محیط زیست داشت منجر به آگاهی محیط زیستی در اروپا شد که ابتدا با نقد تکنولوژی، مهندسی و رویکرد تکنوکراسی همراه بود در عین اینکه تلاش کردند از این ابزارها برای رفع این معضل نیز بهره بگیرند.
قانعی راد ادامه داد: برای رفع بحران محیط زیست در غرب جنبش های زیست محیطی شکل گرفتند که این تجربه، چرخش در دانش و سیاست گذاری را به همراه داشت و در این مقولات اصلاحاتی شکل گرفت. اما فراتر از آن نقطه عطفی در این جوامع اتفاق افتاد که شامل چرخش دانش در توجه به علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر می شد. در این دوره علوم اجتماعی توانست خود را برای پاسخگویی به موقعیت های جدید بازسازی کند و ما شاهد بروز نظریه ها و مکتب های جدید برای پاسخگویی به این مسائل بودیم.
رئیس انجمن جامعه شناسی افزود: در دهه 70 میلادی در حالی که تکنولوژی مورد نقد قرار گرفت، تقاربی بین علم و تکنولوژی و علوم انسانی و هنر اتفاق افتاد و مفاهیم جدیدی در این بستر رشد پیدا کرده و مطالعات میان رشته ای مطرح شدند. ارزیابی تاثیرات اجتماعی و زیست محیطی از دیگر مفاهیم ایجاد شده در آن دوره هستند. به این ترتیب نظریه های علوم اجتماعی از یک جهت پیچیده تر شده و از سویی مورد توجه بیشتری قرار گرفت و این چیزی است که ما هنوز به آن نرسیده ایم.
وی تصریح کرد: در زمینه سیاست گذاری مفاهیم نیز جدیدی مطرح شدند و مفهوم توسعه پایدار زاییده چنین دوره ای است. همچنین با شکل گیری احزاب سبز مفهوم حاکمیت خوب شکل گرفت، جامعه مدنی در عرصه های سیاست سازی نقش بیشتری پیدا کرد و گفت و گوی اجتماعی میان ذینعان مختلف اتفاق افتاد. ورود محیط زیست به رقابت های انتخاباتی در عرصه های شهری و ملی و اتخاذ سیاست های دوستدار آن از دیگر دستاوردهای این دوره است؛ به طوری که توجه به توسعه در ذیل مفهوم محیط زیست قرار گرفت.
قانعی راد با اشاره به جامعه ایران گفت: در کشور ما هنوز دانش و تکنولوژی در مقهوم قدیمی آن از تقدس برخوردار است و صرفا عامل رهایی و عامل حل مشکل تلقی می شود. با این حال با آگاهی زیست محیطی شکل گرفته امیدواریم که چرخش دانش و سیاست گذاری را هم در کشورمان داشته باشیم.
