«سنگ تراشان»، ماسوله ای دیگر است که در اندرون خود تمدنی شگرف را به ودیعه دارد، جاذبه هایی از زیباترین مکتب فلزکاری و اشیای مینیاتوری تا جنگل ابر و آبشارهای ناب.
به گزارش خبرگزاری مهر؛ برای رفتن به «سنگ تراشان» باید از خرم آباد 45 کیلومتری را دل به جاده سپرد و به قلب دهستان «کشور» در بخش پاپی رفت، روستایی که هر آنچه از طبیعت و تاریخ سراغ داری را به تو عرضه می کند. این روستای پلکانی که برای خودش ماسوله ای دیگر است در غرب زیبای ایران، دامنی از زیبایی و رمز و راز را گسترانده تا برای مشتاقان پر از اسرار نهفته باشد، اسراری از عصر آهن تا عصر مفرغ!
از پشت بامی به پشت بام دیگر و از خانه ای به خانه دیگر، راه کوتاهی است که بدون حصار و دیوار می توان طی کرد و سراغ همسایه ها و فامیل را گرفت، اینجا خبری از تکلف های معمول نیست تا به قول شاعر «بی گمان در ده بالادست، چینه ها کوتاه است...»
در واقع روستای سنگ تراشان مرکز دهستان «کشور» بوده و مرکز آموزشی، خدمات بهداشتی و تعاون روستایی این دهستان در این روستا قرار دارد، در جای جای روستا همچنان رد پای زندگی جاریست و پویایی و نشاط در بافت آن جریان دارد. همچنین سنگ تراشان مرکز خرید روستاهای مجاور بوده و جاده اصلی نیز از مرکز این روستا عبور می کند، جاده ای که در بالادست روستا جلوه ای زیبا به آن بخشیده و راهنمای گردشگرانی است که راه به این روستای دل انگیزِ اسرار آمیز یافته اند.
عطا حسن پور کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه نام «سنگ تراشان» در دوره پهلوی اول بر این روستا نهاده شده است یادآور می شود: نام قدیم این روستا «او شه» و دو کیلومتر پایین تر از محل روستای فعلی بوده اما زمانی که مهندسان راه آهن می خواهند که از دره کشور راه آهن را عبور بدهند به دنبال معادن سنگ می گردند و این روستا به محلی برای تراشیدن سنگ ها و ساخت پل های راه آهن و زیر ریل تبدیل می شود.
با بیان اینکه دست اندرکاران وقت راه آهن از روستاهای اطراف به خصوص روستای «او شه» برای ساختن راه آهن کارگر می گیرند روایت را این گونه ادامه می دهد: در این راستا کارگران روزانه مجبور می شوند که از این معدن سنگ بتراشند و به مرور زمان کارگران در کنار این معدن سنگ خانه های گلی می سازند و روستای فعلی با عنوان «سنگ تراشان» شکل می گیرد و مردم از محل روستای «او شه» کوچ می کنند.
حسن پور با بیان اینکه آنچه امروز باعث شده روستای سنگ تراشان جزو روستاهای هدف گردشگری میراث فرهنگی قرار گیرد ویژگی توپوگرافی و ساخت منازلی بوده که به شکل پلکانی در یک شیب تند قرار گرفته است یادآور می شود: در این روستا حیاط یک منزل پشت بام خانه بالایی محسوب می شود. منازل به یکدیگر راه دارند و همه اهالی روستا به نوعی باهم فامیل هستند و دیوار و حصاری در این روستا وجود ندارد.
این کارشناس میراث فرهنگی بابیان اینکه در داخل روستا چند درخت کهن سال بلوط وجود دارد ادامه می دهد: این درختان قبل از سکونت مردم در این روستا بوده و احتمالا قدمت آن ها حدود 400 سال بوده و ارتفاع آن ها بسیار بلند و قطور است.
هر چند بخشی از شهرت سنگ تراشان به خاطر ساختار خانه های پلکانی آن است ولی در محافل علمی دنیا این روستا را با کشف یک محوطه پیش از تاریخ در سال 83 می شناسند، جایی که عطا حسن پور به عنوان سرپرست تیم کاوش سرنخ های جدیدی از مهم ترین مکتب فلزکاری این دیار کشف کرد. در سال 84 کاوش های باستان شناسی این منطقه آغاز شد و تا سال 93 شش فصل مدام کاوش انجام گرفت که منجر به کشف دو هزار قطعه از مفرغ های اصلی لرستان و همچنین قطعات آهن، سفال و استخوان شد. آخرین فصل کاوش نشان داد که این محوطه بقایای یک معبد پیش ازتاریخی مربوط به سه هزار سال پیش و مورد استفاده اهالی منطقه و عشایر کوچ رو بوده و برای عبادت به آن مراجعه می کرده اند.
این کارشناس میراث فرهنگی لرستان با بیان اینکه این معبد بر سر راه یکی از بزرگ ترین ایل های استان لرستان قرار دارد می افزاید: در آخرین کاوش های ما یک سازه مدور «سنگ چین» و «خشک چین» به دست آمد و هر آنچه مفرغ از دل این محوطه تاریخی به دست آمد از درون این سنگ چین مدور پیدا شد.
حسن پور با بیان اینکه اهمیت این محوطه تاریخی از آن جهت بوده که برای اولین بار در طول تاریخ مفرغ های لرستانی و سبک لری از این محوطه به دست آمد می گوید: هرچه که مفرغ در لرستان به دست آمده به جز محوطه تاریخی «سرخ دم» کوهدشت همه از طریق حفاری قاچاق به دست آمده است. در روستای سنگ تراشان ثابت شد که سازندگان مفرغ در لرستان زندگی می کرده اند.
این کارشناس میراث فرهنگی لرستان با بیان اینکه از روستای سنگ تراشان مقالات ملی و بین المللی زیادی چاپ شده است می گوید: در آینده نیز کتاب این روستا چاپ و به همه دنیا معرفی می شود.
حسن پور با بیان اینکه اشیا کشف شده در روستای سنگ تراشان یک ویژگی خاص دارند می افزاید: یک نمونه از اشیایی که در این روستا کشف شده اشیا «مینیاتوری» مفرغی لرستان است که فقط مختص به این محوطه بوده و در موزه قلعه فلک الافلاک نیز بعضی از آن ها مانند «سرتبر» های کوچک به اندازه هفت سانتی متر، پیکرک های انسانی و حیوانی به اندازه 5 تا 10 سانتی متر، پیکرک های دو وجهی زن و مرد و شمشیرهای کوچک مینیاتوری به اندازه 6 تا 7 سانتی متر در حال نگهداری است.
وی سخنان خود را این گونه ادامه می دهد: محوطه تاریخی در روستای سنگ تراشان مربوط به دوره عصر آهن 2 و 3 و هزاره قبل از میلاد بوده است.
این کارشناس میراث فرهنگی بابیان اینکه همچنین جنگل های بسیار انبوه، چشم انداز بسیار زیبای دره پیرامون و پدیده نادر طبیعی دریا یا جنگل ابر که در فصل بهار و بعد از بارش باران عموما رخ می دهد و همه دره کشور را به طول 27 کیلومتر در بر می گیرد از جمله ویژگی های منحصر به فرد این روستا است ادامه می دهد: همچنین ویژگی دیگر منطقه سنگ تراشان وجود دو آبشار بزرگ دائمی «وارک» و «نوژیان» و یک آبشار فصلی «اوتی» است.
حسن پور همچنین به گونه های جانوری این منطقه اشاره می کند و ادامه می دهد: زیستگاه عمده سنجاب کوهی نیز در منطقه سنگ تراشان بوده که اگر اول صبح و غروب به این منطقه بروی به وفور این سنجاب ها را در آن می توان مشاهده کرد.
وی همچنین یکی دیگر از جاذبه های طبیعی در دره کشور را غار باستانی و دست کند «اراز» عنوان کرده و می گوید: این غار یکی از غارهای دست کند در لرستان بوده که پله های زیادی داشته و چندین طبقه را به هم وصل و دو تالار بسیار بزرگ دارد.
این کارشناس میراث فرهنگی لرستان همچنین به وجود کوه های «هشتاد پهلو»، «توی»، «دوش سرخ» کوه بزرگ «جی لنگ» در ضلع جنوبی دره کشور اشاره کرده و یادآور می شود: همچنین در ضلع شمال دره کشور نیز کوه بزرگ «تاف»، «کوه کلا» و «اوتی» قرار دارد که این دره در پست ترین نقطه دارای ارتفاع حدود 500 متر بوده و بلندترین ارتفاع آن نیز 2700 متر است.
حسن پور ویژگی دیگر روستای سنگ تراشان را عبور عشایر کوچ رو عنوان کرده که هر سال از اویل پاییز و بهار از این منطقه به سمت خوزستان حرکت می کنند و می افزاید: کوچ عشایر نیز یک جاذبه گردشگری بسیار زیبا در این منطقه است.
وی همچنین به ویژگی های روستا از منظر مردم شناسی و آداب ورسوم آن ها مانند مراسم «اسفند چینی» که سالی یک بار زن های روستا اسفندها را از بوته ها برای دوری از چشم بد می چینند اشاره می کند و یادآور می شود: همچنین مراسم های قالی تکانی، عروسی، عزا، شب یلدا هنوز سنتی برگزار می شود.
حسن پور با بیان اینکه دره «کشور» یکی از پر آب ترین دره های استان و ایران محسوب می شود می افزاید: همچنین وجود سراب های پر آب مانند «گل ما»، «اسبی آو»، «وارک»، «بن گلو» «اوتی» از دیگر جاذبه های طبیعی این منطقه هستند.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان نیز در این رابطه با بیان اینکه روستای سنگ تراشان در لرستان یک روستای بسیار زیبا و دیدنی است می گوید: این روستا دارای جاذبه های طبیعی و تاریخی منحصربه فردی است.
مهدی بهاروند با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای معرفی این روستای تاریخی در استان لرستان عنوان می کند: یکی از این اقدامات تهیه کتاب معرفی این روستا بوده که در آینده نزدیک نیز چاپ خواهد شد.
وی به ایجاد زیرساخت های گردشگری در این روستا اشاره کرده و می گوید: دره «کشور» با توجه به اینکه یکی از مناطق بکر و دست نخورده در استان بوده تنها در محل آبشار نوژیان زیرساخت های گردشگری ایجادشده است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان با اشاره به احداث سرویس های بهداشتی، پارکینگ و ... در محل آبشار «نوژیان» اضافه می کند: هنوز منطقه روستای سنگ تراشان بکر بوده و کار عمرانی در این منطقه صورت نگرفته است.
بهاروند با تأکید بر لزوم معرفی جاذبه های گردشگری استان لرستان در سطح کشور و جهان تصریح می کند: روستای سنگ تراشان نیز با توجه به جاذبه های طبیعی و تاریخی که دارد می تواند در جذب گردشگر و رونق گردشگری استان بسیار نقش داشته باشد.
بنا بر این گزارش، سنگ تراشان را با همه زیبایی هایش باید دیار شگفتی های مغفول نامید، جایی که کمتر از نام و نشانش سخن رفته و گردشگران سراغش آمده اند تا نیاز به معرفی این جاذبه پراهمیت بیش ازپیش احساس شود.
ابرهای روستا، معبد تاریخی، آبشارهای ناب و جنگل های بکرش بهانه ها را برای سفر کردن به این روستا و دوباره رفتن به «سنگ تراشان» زیاد می کند و رازهایش همیشه کنجکاوی را به سمت خودش می کشاند، اینجا سرزمین شگفت انگیز تاریخ و طبیعت منتظر است.
