در آستانه روز تربیت بدنی و ورزش نگاهی می اندازیم به پیامدهای مثبت و منفی ناشی از توسعه گردشگری ورزشی و عوامل موثر بر موفقیت این شاخه از گردشگری در یک مقصد.
در دنیای امروز رویدادهای ورزشی ابعادی وسیع تر یافته اند و از آن ها به عنوان اتفاقات اجتماعی یاد می شود. در دهه اخیر این رویدادها با صنعت گردشگری چنان درآمیخته اند که به یکی از بخش های مهم این صنعت بدل گشته اند.
بخشی که مقصدهای این نوع از گردشگری را با سرعتی فراتر از انتظار به سوی فرصت های اقتصادی به پیش می راند. پیوند رویدادهای ورزشی، به عنوان بزرگ ترین رویدادهای اجتماعی در دنیا با صنعت گردشگری، که بر طبق پیش بینی ها تا چندی دیگر به بزرگ ترین صنعت جهان بدل خواهد شد، منجر به تولد گردشگری ورزشی شده است. گردشگری ورزشی ابعاد گسترده ای دارد.
رویدادهای ورزشی می توانند از یک مسابقه ساده ورزشی با مخاطب ملی و یا محلی تا اتفاقات جهانی همچون بازی های المپیک و یا جام جهانی فوتبال را شامل شوند. این رویدادها در هر ابعادی می توانند تاثیرات بسیاری بر اقتصاد، اجتماع و محیط زیست مقصدها داشته باشند. گردشگری ورزشی شامل سفر آن دسته از افرادی می شود که برای شرکت در یک مسابقه و یا تماشای یک رخداد ورزشی به سفر می پردازند.
در سال های اخیر تشریفات برگزاری رویدادهای ورزشی بسیار افزایش یافته است. از سوی دیگر با توجه به توسعه گردشگری ورزشی متقاضیان شرکت در این رویدادها نیز در مقایسه با سال های پیشین افزایش قابل توجهی یافته اند. بنابراین مدیران و برنامه ریزان با توجه به ابعاد این رویدادها ناچار به احداث زیرساخت های گوناگون برای برگزاری هرچه بهتر مسابقات می باشند. خلاقیت هنری و زیبایی برخی از بناهای احداث شده مانند استادیوم ها تا حدی است که این سازه ها را به یکی از جذابیت های ماندنی در مقصدهای گردشگری ورزشی تبدیل می کند؛ مانند استادیوم ماراکانا در برزیل.
گردشگری ورزشی تنها به رویدادهای شناخته شده و از پیش طراحی شده خلاصه نمی شود. گردشگری ورزشی در برخی شاخه ها با گردشگری ماجراجویانه هم پوشانی پیدا می کند. فعالیت هایی نظیر بانجی جامپینگ، برخی از انواع ورزش های آبی مانند غواصی، موج سواری و یا رفتیگ در هر دو گروه از انواع گردشگری قرار می گیرند.
گسترش دامنه فعالیت ها در گردشگری ورزشی این شاخه از گردشگری را با تبعات و پیامدهای متفاوت محیطی، اقتصادی و فرهنگی همراه کرده است. گردشگری ورزشی منافع اقتصادی سرشاری برای جامعه میزبان به همراه دارد. تخمین زده می شود که در بازی های المپیک 2012 لندن، قریب به 680 هزار گردشگر بین المللی برای شرکت در این رویداد قدم به بریتانیا گذاشته اند.
این تعداد گردشگر با توجه به بالا بردن تقاضا برای فعالیت های ورزشی و غیرورزشی، تاثیر بسیاری بر فعالیت های اقتصادی موجود گذاشته اند و در برخی موارد منجر به ایجاد مشاغل جدید گشته اند. فروش لباس های ورزشی، پرچم های تیم های شرکت کننده در مسابقات، کلاه گیس های رنگی و هر آنچه که جمعیت شاد و پر شور برای ورود به استادیوم ها و تشویق تیم مورد علاقه شان، احتیاج دارند تنها بخشی از بازاری است که در حین برگزاری این رویدادها ایجاد می شود. علاوه بر این ورود چنین حجمی از گردشگران تقاضای بسیاری برای مراکز اقامتی نظیر هتل ها و مهمانخانه ها ایجاد می کند.
در کنار آن کلیه خدماتی که ورزش دوستان گردشگر در حین سفر بدان محتاجند، نظیر غذا و نوشیدنی، سیستم حمل و نقل عمومی و موارد دیگر، خود بازار دیگری به موازات فروش کالاهای ورزشی است. به علاوه در هنگام برگزاری رویدادهای بزرگ ورزشی همچون بازی های المپیک امکان برگزاری همه رویدادها در یک شهر و استان وجود ندارد و گاهی گردشگران برای شرکت در مسابقات ناچار به جابجایی در یک مقصد است.
از این رو گردشگری ورزشی بخت آن را می یابد تا به توزیع درآمد در یک مقصد کمک نماید. این ها تنها اثرات مستقیم اقتصادی این شاخه از گردشگری هستند. تمرکز اخبار و رسانه ها بر مقصدهای گردشگری ورزشی از پیش از شروع مسابقات تا پس از آن پیامدهای مثبت بسیاری برای آن مقصد به همراه دارد. زیرا پوشش اخبار تنها درباره خود مسابقات نیست بلکه در حاشیه آن فرهنگ، طبیعت، جاذبه های گردشگری و بطور کل تمامی اطلاعات مربوط به آن مقصد در اختیار مخاطبان قرار می گیرد. بسیاری از کارشناسان گردشگری این پوشش رسانه ای را به منزله سکوی پرتابی برای پیشرفت های بعدی مقصدها در گردشگری می دانند.
از سوی دیگر زیرساخت های احداث شده برای برگزاری یک رویداد ورزشی نظیر فرودگاه، هتل، جاده، زیرساخت های مخابراتی و سیستم حمل و نقل، برای سال های طولانی در یک مقصد باقی می مانند و نه تنها مورد استفاده شهروندان قرار می گیرند بلکه کار را برای توسعه گردشگری نیز راحت تر می کند.
اما همه چیز به این راحتی ها هم نیست. گردشگری ورزشی برای آن که بتواند ظرفیت های مثبت را از قوه به فعل درآورد باید با چالش های بسیاری دست و پنجه نرم کند. هنوز تحقیقات زیادی بر روی اثرات اجتماعی و محیط زیستی گردشگری ورزشی صورت نگرفته است. برای برخی از مقصدها توسعه این نوع گردشگری پیامدهایی همچون افزایش خشونت، سرقت، مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی و رواج بی بند و باری را در پی داشته است. علی رغم اینکه بسیاری برخورد فرهنگ های گوناگون را عاملی جهت افزایش حرمت نفس و اعتماد به نفس جامعه میزبان می دانند، برخی دیگر بر این باورند که چنین برخوردهایی احتمال سوتفاهم ها و بروز تنش را افزایش می دهد و حتی باعث تغییر ارزش های فرهنگی می شود.
افزایش ترافیک و آلودگی های صوتی در کنار ازدحام جمعیت، برای بسیاری از شهروندان عادی مشکل ساز خواهد بود. تا جایی که برخی از آن ها را در طول برگزاری مسابقات وادار به جابجایی می کند. افزایش حجم زباله، ساخت سازه های نامناسب بدون رعایت استانداردهای محیط زیستی در کنار تخریب منابع طبیعی به واسطه ورود تعداد بسیاری گردشگر در بازه زمانی کوتاه نیز بخشی از تبعات محیط زیستی توسعه گردشگری ورزشی است.
آن چه گردشگری ورزشی را از پیامدهای منفی وا می رهاند و به سوی تحقق اهداف توسعه پایدار پیش می برد مدیریت کارا و موثر است. مدیریت ضعیف پاشنه آشیل توسعه این شاخه از گردشگری است. زیرا برگزاری چنین رویدادهایی با حجم بسیار بالای سرمایه گذاری در کنار پیامدهای منفی احتمالی تنها در صورتی موفق خواهد بود که از سوی مردم نیز از مقبولیت کافی برخوردار باشد. در حالی که برنامه ریزی های نامناسب، بودجه بندی منابع بر اساس اولویت های اشتباه، بر هم خوردن روند عادی زندگی جامعه میزبان و کمبود سرویس های خدماتی، دقیقا همان چیزهایی هستند که خشم و بی اعتمادی را در مردم بر می انگیزند. در عوض مدیریت و برنامه ریزی صحیح گردشگری ورزشی را به ابزاری جهت پیشرفت و توسعه جوامع بدل می سازد.
