سیدمحمد بهشتی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تنوع فرهنگی ایران را از کل اروپا بیشتر دانست و تصریح کرد که وجود 70 هزار گویش در ایران بیانگر 70 هزار کیفیت فرهنگی در کشور است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بهشتی این مطلب را در همایش "تهران، آیینه ایران" بیان و تصریح کرد عنوان این همایش بازگو کننده این مطلب است که تهران را در آیینه ایران و ایران را هم در آیینه تهران باید ببینیم، در واقع نسبت تهران و ایران آیینه های روبرو است. حضور اقوام مختلف با تنوع فرهنگی بسیار در تهران که با مزیت هایشان به تهران آمده اند باعث شده که زیر پوست شهر، تهران توسط مزیت های تنوع فرهنگی کل ایران در این ایران کوچک اداره شود و این عنوان به حق شایسته تهران است.
بهشتی خاطرنشان کرد: ایران سرزمینی برخوردار از تنوع فرهنگی فوق العاده زیاد است و من باور دارم تنوع فرهنگی که ما در ایران داریم از کل اروپا بیشتر است. در خیلی از موارد دیگر مانند تنوع فرهنگی هم وضعیت به همین شکل است به طوری که در اطلس های طبیعی جهان وقتی به ایران می رسیم خیلی ریزنقش می شود در صورتی که پهنه های دیگر جهان خیلی گل درشت است. بهشتی با اشاره به اینکه در ایران به فاصله چند کیلومتر می توانید به یک اقلیم دیگر برسید تصریح کرد که این یکی از عواملی است که باعث شده ایران از یک تنوع فرهنگی بسیار فراوانی برخوردار شود.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه به عقیده زبان شناسان در ایران بین 20 تا 60 زبان و بیش از 70 هزار گویش وجود دارد گفت: گویش یکی از شاهدهای تفاوت های فرهنگی است که اگر این 70 هزار تا را در نظر بگیریم به آن معنی است که 70 هزار کیفیت فرهنگی داریم که ممکن است تفاوت های کوچکی با هم داشته باشند.
وی با اشاره به جابجایی پایتخت ایران حداقل در دوران اسلامی خاطرنشان ساخت که تبریز، شیراز، قزوین، سلطانیه، اصفهان، مشهد، هرات و ... همه زمانی پایتخت بوده اند و قبل از اینکه تهران پایتخت شود شاهد این هستیم که حتی در یک حکومت (ایلخانی، تیموری، صفوی و...) چند بار پایتخت ایران جابجا شده است بجز تهران. البته از دوران کریم خان که تصمیم می گیرد تهران را پایتخت کند و اقدام عملی به جای نمی آورد تا قاجار که این کار را انجام می دهد و در دوران پهلوی و جمهوری اسلامی نیز تهران پایتخت باقی ماند.
علی رغم این جابجایی و تنوع رفتاری با موقعیت پایگاه، یک فصل مشترک در تمامی این پایتخت ها اتفاق می افتد، آن هم این است که هر جا که پایتخت می شده نخبگان از سراسر کشور به آن جا فراخوانده می شدند به طوری که وقتی به اصفهان دوره صفویه نگاه می کنیم می بینیم که محله تبریزی ها و ... دارد که همگی از گوشه و کنار این سرزمین به آن جا رفته و این شهر را به یک ایران کوچک تبدیل کرده اند. در مورد تهران یک اتفاق عجیبی افتاده و آن هم این است که تمامی تنوع فرهنگی ها یک نمایندگی در تهران دارند و خصوصا بعد از سال 42 و اصلاحات ارضی شاهد این هستیم که این مهاجرت ها از روستا ها هم به تهران اتفاق می افتد.
بهشتی خاطرنشان ساخت که این تنوع فرهنگی که به تهران آمده همراه با مزیت هایش به تهران آمده است و اثر آن این شده است که زیر پوست شهر، تهران توسط مزیت های تنوع فرهنگی کل ایران در این ایران کوچک اداره شود. یک نکته ای که در تهران انعکاس دارد پویایی فرهنگی است و اگر ما فرهنگ را درست بشناسیم می بینیم هیچ زمانی در گذشته متوقف نمی ماند و حتما باید نوبه نو و تر و تازه شود در عین اینکه اصالت های خودش را حفظ می کند. به اعتقاد بهشتی، فرهنگ عین درختی است که هر سال پاییز باید برگ هایش بریزد، لخت و عریان شود و سرما و سوز به بدنش بخورد و دوباره در بهار سبز شود و این نو به نو شدن کمک می کند تا این درخت تنومند تر و ریشه هایش عمیق تر و خرم تر شود.
به گفته رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، یکی از جاهایی که جنبه پویایی فرهنگ را می توان در آن دید تهران است. تمام تغییر و تحولات تاریخ معاصر تهران و اثراتی که بر فرهنگ می گذارد و هم چنین تلاش و تکاپوی فرهنگ برای حفظ بقا در عصر جدید، طراوت و نشاط پیدا کردن و به روز شدن و نو به نو شدن را در تهران می توان دید. تهران به این جنبه از فرهنگ مظهریت دارد که آن را می توان در معماری، سنت و ... تهران مشاهده کرد.
او با رد این ادعا که مدرنیسم باعث نابودی جنبه های فرهنگی ایرانی تهران می شود افزود: البته یکی از مشخصات فرهنگی ما رندانه بودن آن است و ما داریم جریان جدید مدرنیسم را که وارد سرزمین ما می شود را رندانه از هاضمه خود عبور می دهیم و مال خود می کنیم و در واقع آن را بازتولید کرده و به مثابه یک تولید ایرانی از آن بهره می بریم. صحنه وقوع آن عمدتا تهران است البته نه اینکه در شهر های دیگر اتفاق نمی افتد اما صحنه کارزار اصلی که ما بتوانیم بر این پدیده های جدید حریف شویم تهران است و در اینجاست که ما موفق می شویم ضمن حفظ همه اصالت های فرهنگی آن را به روز کرده و صورت جدید برایش ایجاد کنیم.
دیگر سخنران این نشست رجبعلی خسرو آبادی مدیر کل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران بود که با مظلوم شمردن تهران در مقایسه با سایر استان ها به لحاظ شناخت و معرفی تصریح کرد: با وجود ضرورتی که برای ایجاد این شناخت حس می شود هنوز کار مهمی در این راستا انجام نشده است.
علیرضا حسن زاده رییس پژوهشکده مردم شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز با بیان گوشه ای از ارتباط موجود میان تهران و میراث فرهنگی افزود: در بحث میراث فرهنگی پویایی فرهنگ مقوله مهمی تلقی می شود عنصری که در تهران به وضوح دیده می شود به شکلی که نمی توانیم به بررسی تهران بپردازیم بدون آنکه یادی از انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی نکنیم. او با اشاره به اینکه تهران کمک می کند تعریفی پویا از میراث فرهنگی داشته باشیم تصریح کرد: آنجا که سخن از فرهنگ زنده به میان می آید مردم شناسی می تواند به فعالیت بپردازد.
فرید قاسملو سخنران نخست نشست اول این همایش بود که سخنان خود را در قالب پژوهشی تحت عنوان الگوهای واژگانی در حیطه پژشکی سنتی، نمونه استاندارد تهران مطرح ساخت. او افزود: برای نخستین بار ویلم فلور در اثر جالب و خواندنی خود "پزشک و سلامت در ایران قاجار" به درستی مفهوم عام "پزشکی" را در ایران بر گرفته از سه منبع شامل پزشکی جالینوس، پزشکی دینی و پزشکی سنتی دانسته و به اعتقاد وی دانش پزشکی دوره اسلامی در ایران بر اساس این سه منبع بالیده و رشد کرده است.
مهرداد ملک زاده دیگر سخنران این نشست بود که به بیان مطالبی در خصوص تهران باستان: جغرافیای تاریخی و تفسیرهای انسان شناختی پرداخت و تصریح کرد: تهران باستان در ذات خودش یک ترکیب متناقض نما است و همه ما به عادت های ذهنی گمان می کنیم که تهران گذشته ای به کهنگی قاجار و زندیه داشته باشد و تهران باستان برای ما متناقض است که به واقع این طور نیست.
احمد محیط طباطبایی دیگر سخنران این نشست با بیان مواردی در خصوص تهران در چشم انداز میراث فرهنگی با طرح این پرسش که آیا می شود که پایتخت دیگری برای ایران فرض کرد ادامه داد: هیچ نقطه دیگری در قلمرو سیاسی به غیر از تهران نمی تواند پایتخت باشد و این امری جبری و گریز ناپذیر است. در گذشته برای انتخاب شهری به عنوان پایتخت چند مزیت شامل آب، خاک، راه دفاعی و... در نظر گرفته می شد از این رو است که شهرهای مهم دنیا معمولا بنادر هستند. وی با بیان اینکه تهران محل تلاقی راه های ایران و دروازه ورود مدرنیسم به ایران است تصریح کرد: با وجود مدیریت های اشتباهی که در سال های اخیر انجام گرفته است هنوز تهران جای حیات است.
مریم نعمت طاووسی دیگر سخنران این نشست به بیان بخشی از پژوهش خود در خصوص تخت حوض و سیاه بازی پرداخت و تصریح کرد: در گذشته مردم از هر فرصتی برای شاد شدن و شاد کردن استفاده می کردند. او با اشاره به فعالیت گروه مقلدها در قهوه خانه ها افزود: گروه مقلدها که کارشان، رقص و آواز و نمایش بود به نوعی ایران گردی در شهرهای بزرگ مشغول بودند که نهایتا بعد از مدتی متفق القول تهران را به عنوان مقصد خود انتخاب کردند. در زمان قاجار شبیه خوانی آنقدر گسترده شد که گروه مقلدین از قهوه خانه ها به خانه های مردم آمدند. این گروه با ایجاد تخته ای روی حوض به نمایش سیاه بازی با موضوعات خانوادگی پرداخته و موجبات شادی مردم را فراهم می آوردند.
محمد نجاری نخستین سخنران نشست دوم این همایش در ادامه با اشاره به آداب و رسوم مردم تهران هنگام تغییر فصول تصریح کرد: پرداختن به آداب و رسوم بسیار دشوار است زیرا که این آداب و رسوم به یک باره سر از زمین برون نیاورده اند. وی در ادامه به بیان گوشه ای از مراسم خانه تکانی یا همان دوده گیری که چند هفته مانده به آغاز سال نو انجام می شود پرداخت.
بهروز وجدانی دیگر سخنران این نشست با ارایه مقاله ای تحت عنوان نحوه ثبت موسیقی ردیفی ایران در فهرست میراث معنوی یونسکو با تأکید بر موسیقی تهران تصریح کرد که آنچه به عنوان ردیف های موسیقی می شناسیم از زمان ناصرالدین شاه شکل گرفته است.
دیگر سخنران این نشست ژیلا مشیری بود که با اشاره به پراکندگی جغرافیایی اقوام تهران تصریح کرد: تهران در آغاز روستایی نسبتا بزرگ بوده که در کنار کوهپایه های البرز جای گرفته بوده است. شهر تهران با جمعیتی در حدود 8 میلیون نفر پر جمعیت ترین شهرستان این استان و یکی از بزرگ ترین و مهم ترین شهرهای ایران و دنیا محسوب می شود.
سلیم سلیمی موید دیگر سخنران این نشست با ارائه چند سند از قباله های نکاح در ورامین به بیان گوشه ای از ویژگی های این اسناد پرداخت. او تصریح کرد که با بررسی این اسناد در میابیم که با گذشت زمان ویژگی های خاصی به این اسناد اضافه شده است.
مردم شناسی رقص آفر در خراسان عنوان اولین سخنرانی از نشست سوم بود که توسط محمد مکاری ارایه شد. او با بیان اینکه آیین ها در فرهنگ اقوام مختلف ایران جایگاه ویژه ای دارند تصریح کرد: مردم با آیین های نمایش یا آیین هایی که به صورت بازی یا رقص انجام می شوند از لحاظ اجتماعی و قومیتی انس دارند. وی با اشاره به اینکه بازی های خراسان شمالی در اصل اتحاد اجتماعی را به نمایش می گذارد خاطرنشان ساخت که: رقص یا بازی آفر در 2 نوع آفر کشاورزی و آفر قالیبافی انجام می گیرد که در آن 18 سنبل وجود دارد.
لیلا نفیسی نیا دیگر سخنران این نشست با اشاره به قدمت هنر بافته ها تصریح کرد که بافته های داری بخش عمده ای از بافت های روستایی ایران را تشکیل می دهند و در هر منطقه از ایران یک نمونه از آن با یک روش خاص وجود دارد. به گفته او، بافته ای داری از جمله مهم ترین هنرهای اصیل ایران است که علاوه بر استفاده گسترده از زندگی معرف غنای فرهنگی اقوام مختلف است.
گلفام شریفی دیگر سخنران این نشست به بیان گوشه ای از پژوهش خود با عنوان مردم شناسی قنات پرداخت و با اشاره به نقش زنان در کارهای مربوط به قنات تصریح کرد که: کار مقنی گری کاری بسیار سخت و طاقت فرسا است که برخی از زنان بنا به ناچاری در روستاها به این کار مبادرت می ورزند. زنان در سه گروه شامل زنان که در تاریخ فرمان به احداث قنات داده اند، زنان که کارهای قنات را انجام داده اند و زنانی که پژوهشی در مورد قنات کرده اند در این امر شریک بوده اند.
در این مراسم که با افتتاح نمایشگاه عکس مردم شناسی همراه بود از خدمات بهروز وجدانی، علی اکبر حمیدی، محمد ابوالفضلی، نادر سوری، بابک صدیقی و سرکار خانم مهرالزمان نوبان پیشکسوتان و فعالان حوزه مردم شناسی تقدیر شد.
