چندیست فعالیت اقامتگاه های بوم گردی تبدیل به چالشی در حوزه مراکز اقامتی شده است. در این میان آیا فعالیت هر واحدی تحت عنوان بوم گردی صحیح است؟
اقامتگاه های بوم گردی در ایران گرچه از سالیان گذشته وجود داشتند اما تبدیل آنها به یک ساختار منسجم و یکپارچه با تشکیل خوشه سار بوم گردی اتفاق افتاد؛ با این حال شائبه ای که همواره درباره این اقامتگاه ها وجود داشته به شیوه های متفاوت اسکان و پذیرایی این اقامتگاه ها با وجود قرار گرفتن آنها ذیل یک مجموعه بازمی گشت.
به عنوان مثال برخی از این اقامتگاه ها در فضای شهری تاسیس شدند در حالی که گروه دیگر در روستاهای دور افتاده و یا در مناطق جنگلی بودند. همچنین بر اساس آیین نامه تدوین شده برای اقامتگاه ها مدیریت و نحوه پذیرایی دارای شرایطی است که برخی از آنها از این استانداردها پیروی نمی کنند اما همچنان در زمره شناخته شده ترین اقامتگاه های بوم گردی هستند.
اشکان بروج که در تدوین این آیین نامه ها و تبدیل بوم گردی به یکی از انواع گردشگری در ایران از پیشگامان این حوزه محسوب می شود در گفت و گو با «دنیای سفر» در پاسخ به این پرسش که آیا اقامتگاه های شهری را هم می توان اقامتگاه بوم گردی محسوب کرد، گفت: آن چیزی که ما درباره استانداردهای یک اقامتگاه بوم گردی طراحی و به سازمان عرضه کردیم تفاوتی میان فضای شهری و روستایی قائل نمی شد. نظر ما این بود که اقامتگاه یک مکان اقامتی است و می تواند در هر جایی و با هر مصالحی باشد که در آن منطقه مرسوم است. بر همین مبنا بود که ما آنها را به نام اکولوژها و یا اقامتگاه بوم گردی معرفی کردیم زیرا آنها با تطبیق با فرهنگ ،طبیعت و محیط زیست منطقه می توانستند دیدگاهی کلی به گردشگر درباره منطقه ای که به آن سفر کرده اند، بدهند.
این کارشناس گردشگری با اشاره به جلسه ای که با پدر اکولوژهای دنیا درباره اقامتگاه های بوم گردی در ایران داشته است اظهار کرد: از آنجا که اقامتگاه ها انواع و اقسام گوناگونی دارند ما به عنوان اقامتگاه جامعه بنیاد بر اساس گردشگری جامعه بنیاد رسیدیم.
بروج تصریح کرد: بر این اساس خانه هایی که در اماکن تاریخی واقع شده اند، خانه های تاریخی یا سنتی نام می گیرند در حالی که سیاه چادرها و چادرهای عشایری می توانند به نام اقامتگاه عشایری در گردشگری عشایری باشند. بوم کلبه نیز به خانه هایی اطلاق می شود که در کویر یا جنگل واقع شده اند.
وی افزود: ما نمی توانیم همه انواع و اقسام گردشگری را ذیل یک عنوان بیاوریم زیرا هر کدام معیارها و ویژگی های خاص خود را دارند و ما با جمع کردن آنها زیر یک چتر نمی توانیم به همه آنها معنای واحدی بدهیم.
این فعال گردشگری در پاسخ به این پرسش که در گردشگری جامعه بنیاد، انتفاع جامعه محلی و نه تنها یک شخص مطرح است در حالی که آنچه اکنون شاهد آن هستیم انتفاع گروهی تحت این عنوان گردشگری است، اظهار کرد: آنچه ما به عنوان یک استاندارد اولیه به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارائه کردیم بر اساس همین انتفاع گروهی بود به این معنا که صاحب اقامتگاه از همان جامعه بوده و از گروه محلی برای فعالیت های خود کمک بگیرد تا به این ترتیب در راستای توسعه پایدار آن منطقه حرکت کند.
وی درباره اینکه در حال حاضر برخی از صاحبان اقامتگاه ها از اعضای جامعه محلی نیستند نیز به دنیای سفر گفت: یکی از بزرگترین چالش هایی که صاحبان غیر بومی اقامتگاه ها با آن مواجه می شوند، مشکلاتی است که با جامعه محلی دارند به طوری که ما شاهد اخراج صاحب اقامتگاه و حتی آتش زدن خانه ها از سوی جامعه محلی بوده ایم.
بروج خاطر نشان کرد: خوشه سار بوم گردی قرار بود به مانند خوشه گندم باشد که هر کدام مستقل باشند اما در عین حال در یک ارتباط تنگاتنگ با هم قرار بگیرند، در حال حاضر می توان گفت این حوزه ناب ترین شیوه از گردشگری در کشور نیست در عین اینکه انواع اقامتگاه های خوشه سار می توانند نمونه های خوبی برای یک شیوه موفق گردشگری در ایران قلمداد شوند.
گفته های بروج نشان دهنده نیاز به اصلاح در رویه برخی از انواع خوشه سار بوم گردی است، اگر عنوان گردشگری جامعه بنیاد به عنوان یکی از پایدارترین شیوه های توریسم در جوامع محلی به ویژه در میان عشایر و روستاهای کوچک را بپذیریم و بر اساس آن بخواهیم این شیوه را در این مناطق ساماندهی کنیم، جوامع محلی از نقش خدمات دهنده خارج شده و به عنوان یکی از پایه های اصلی و برنامه ریز در این شیوه مطرح می شوند؛ در این صورت رابطه اقامتگاه ها با اهالی نواحی اطراف خود نیز تغییر خواهد یافت و با مشارکت بیشتر از تعارض های موجود نیز کاسته خواهد شد.
