محافظان گونه های حیات وحش و عرصه های زیست محیطی به حمایت نیاز دارند.
محیط بانان، سنگربانان خط مقدم حفاظت از گونه های کمیاب هستند و باید حمایت شوند، مجلس آمادگی تصویب لایحه حمایت از محیط بانان را دارد. حق محیط بانان در حمایت قضایی باید حفظ شود، در دوره جدید حتما برای محیط بانان گامهای مهمی برمی داریم و ... عبارات بالا، بخشی از شعارها و وعده هایی است که تا کنون برای حل مشکلات محیط بانان شنیده شده، اما آن ها همچنان در بحث تأمین معیشت و نیز حمایت حقوقی و قضایی، دارای مشکلات زیادی هستند.
محیط بانان چه می گویند؟
"کاستی معیشت و نبود حمایت های اداری و قضایی مهم ترین مشکلات مأموران محیط زیست است". ابوالفضل شعبانی، مسؤول یگان حفاظتی و عملیاتی خراسان رضوی و محیط بان کهنه کار با بیان این مطلب می گوید: در دولت های مختلف برای رفع مشکلات محیط بانان قول هایی داده شده، اما هنوز خروجی ملموسی نداشته است.
وی با اشاره به قانون حمایت از محیط بانان خاطرنشان می کند: گرچه بر اساس اعلام معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست قرار شده مزایای سختی کار این افراد افزایش یابد، اما هنوز هیچ رقمی در فیش حقوقی این افراد اضافه نشده است.
به گفته شعبانی، گویا حقوق و مزایا روی کاغذ افزایش داشته و در بحث سختی کار امتیاز بالاتری به محیط بانان داده اند، اما در عمل اتفاقی رخ نداده است. این در حالی است که این افراد شرایط کار 18 شبانه روز حضور در بیابان و 12 روز در خانه را دارند، اما از مزایای عملیاتی مانند نیروهای ناجا و یا نیروهای نظامی برخوردار نیستند.
نگهبانی یک نفر از 17 هزار هکتار عرصه
شعبانی می گوید: بر اساس استانداردهای جهانی باید برای هر 1000 تا 3000 هکتار، یک محیط بان در نظر گرفته شود، اما در ایران برای هر 17 تا 25 هزار هکتار از عرصه ها، فقط یک محیط بان وجود دارد.
به باور وی گرچه محیط بان جواز حمل اسلحه را دارد و بر این اساس به نوعی ضابط دادگستری و قانون است و می تواند شکارچی متخلف را دستگیر و روانه دادگاه کند، اما قوانین به کارگیری سلاح در بسیاری از موارد برای این افراد مبهم است و امکان اجرایی شدن ندارد. این فرمانده یگان حفاظتی و عملیاتی محیط بانان با تأکید بر اینکه با این وضع امکان مقابله با شکارچی را نداریم، می گوید: قانون در ارتباط با عملکرد محیط بانان به گونه ای است که آنها در مواردی که به مضروب شدن و یا احتمالا کشته شدن قاچاقچی و شکارچی غیرمجاز منجر شده تنها می مانند و بیشتر این دعاوی کیفری به ضرر سربازان محیط زیست منجر می شود.
تعقیب قاچاقچی مجهز با وسایل قدیمی
شعبانی همچنین از روزآمد نبودن امکانات به عنوان یکی از دلایل کاهش کارآیی یاد کرده می افزاید: متاسفانه تعقیب قاچاقچی مسلح به دقیق ترین سلاح های روز با وسایل قراضه و قدیمی امکانپذیر نیست و در مواردی که این افراد با خودروهای روزآمد صدها میلیونی، تندرو و مجهز، به عرصه ها تجاوز می کنند، نمی توان با وسایل فرسوده و قدیمی آنها را تعقیب و دستگیر کرد. واقعیت این است که شمار زیادی از این افراد در طول سال به دلیل تیراندازی به شکارچیان غیرقانونی زندانی می شوند و خانواده های آنان در نبودشان حال و روز خوبی ندارند.
کابوس پرداخت دیه قاچاقچیان
شهلا بساک نژاد، یکی از همسران این محیط بانان که همسرش به دلیل عدم اثبات عمدی بودن یا غیرعمدی بودن تیر اندازی به قاچاقچی قطع نخاعی در زندان به سر می برد می گوید: شوهر من به دلیل اختلاف قاضی پرونده و کارشناسان قوه قضاییه و اعتراض وکیل، 3 سال است در زندان است و من و 4 فرزندم تنها مانده ایم.
وی می افزاید: در صورت عدم اثبات موضوع در دادگاه باید دیه کامل قاچاقچی و فرد متجاوز به حریم طبیعت و کسی که تا کنون ده ها رأس گونه کمیاب و نایاب محیط زیست ایران را به قتل رسانده بپردازیم در صورتی که با سابقه 20 سال محیط بانی همسرم، هنوز نه سرپناهی داریم و نه سرمایه ای برای پرداخت این مبلغ. در این مدت نه صندوق خاصی از من و فرزندانم حمایت کرده و نه برای آزادی همسرم قولی داده شده، در صورتی که زمانی که او سینه اش را جلوی قاچاقچیان سپر می کرد و با جانش از گونه های محیط زیست دفاع می کرد به او "سرباز میهن" می گفتند.
محیط بانان به حال خود رها شده اند
خالد اصلانی یکی از محیط بانان منطقه زاگرس مرکزی نیز که 18 سال در چندین پارک ملی و منطقه حفاظت شده خدمت کرده می گوید: به دلیل بسته بودن دست ما در حفاظت از گونه های نادر، برخی شکارچیان، عرصه های زیست محیطی را محل تاخت و تاز خود قرار داده اند و حتی در این عرصه ها برای خود حق مالکیت قایل شده اند.
وی می افزاید: گرچه ما کار نظامی می کنیم و خطرات این شغل را داریم، اما دستورالعمل های خدمتی محیط بانان در مقایسه با سایر نیروهای نظامی اصولا قابل مقایسه نیست و فقط دشواری های این شغل نصیب ما شده است و در زمانی که مشکلی پیش بیاید دولت ما را به حال خود رها می کند.
"محمدعلی اسماعیلی" نیز در این باره اضافه می کند: ما محیط بانان مانند نیروهای نظامی و انتظامی از مزایایی چون حق سختی کار، حق شیفت و حق ماموریت بهره نمی بریم و دولت و مجلس باید با تجدیدنظر در مجازات های شکار غیرمجاز و نیز اصلاح قوانین قضایی، ما را کمک کنند. محیط بانان عرصه های گلستان نیز خواسته هایی چون برقراری حق بیمه تکمیلی، رفع مشکل مسکن، قرار گرفتن شغل محیط بانی در زمره مشاغل سخت، پیگیری وضعیت استخدامی و تبدیل وضعیت محیط بانان، بازنگری در مجازات های شکار غیرمجاز و حمایت معنوی و قانونی از محیط بانان را دارند.
ضرورت حمایت قانونی از محیط بانان
بهمن ناصری، مدیرعامل سمن "سبزینه زندگی طبیعت" و یکی از مدیران اسبق محیط بانی استان های شمالی می گوید: برای دفاع از گونه های کمیاب، مجلس و قوه قضاییه و دستگاه های انتظامی باید به کمک محیط بانان بیایند، اما در ارتباط با این مشکل با کم لطفی مسؤولان روبه رو هستیم.
به باور ناصری، حیوانات کمیاب و گونه های در حال انقراض به شکل بی رویه توسط قاچاقچیان غیرمجاز شکار می شوند و تنها حافظ جان آنها محیط بانانی هستند که هم اکنون توسط شکارچیان غیرقانونی که حتی اسلحه هایشان نیز غیرمجاز است تحت فشار قرار دارند.
این کارشناس زیست محیطی با بیان اینکه در حوزه محیط زیست جانوری وضع خوبی نداریم، خاطرنشان می کند: گونه ها در حال سلاخی و نابودی به دست عده ای سودجو و فرصت طلب هستند و محیط بانان به تنهایی و نیز بدون داشتن دستور تیراندازی نمی توانند این گونه ها را به تکثیر نسل و زندگی امیدوار کنند.
ناصری می افزاید: متاسفانه گرچه محیط بانان اجازه حمل اسلحه را دارند، اما کاربرد آن در موارد مقابله با قاچاقچیان و متجاوزان به حریم طبیعت و کشتار گونه های کمیاب به درستی مشخص نشده است و دولت و مجلس باید طی آیین نامه ای مشخص کنند محیط بانان در چه مواردی اجازه استفاده از اسلحه را دارند.
« دنیای سفر » این نوشته را از « قدس » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
