آیا هگمتانه با چوب هایی که مدیریت شهری استان همدان لای چرخ میراث لنگان همدان می گذارد ثبت جهانی می شود؟ آیا برنامه ای جامع و منظم از سوی میراث فرهنگی کشور برای ثبت جهانی هگمتانه اندیشیده شده است؟ آیا مدیران استانی و شهری همدان به درک جامعی از مشارکت برای حفظ و بقای یکی از مهم ترین سایت های تاریخی همدان رسیده است؟ این ها سوالاتی است که با وجود وعده رییس سازمان میراث فرهنگی کشور در سفر هیات دولت به استان همدان بی پاسخ و در هاله ای از ابهام مانده است.
به گزارش دنیای سفر؛ سال هاست که نبود مدیریت یکپارچه شهری در همدان و درک نادرست مدیران شهری از میراث فرهنگی سبب شده تا یکی از مهم ترین سایت های تاریخی ایران تحت عنوان تپه هگمتانه آسیب های جدی متحمل شود. با توجه به گفته ای که مسعود سلطانی فر، در سفر هیات دولت به استان همدان، در خصوص ثبت جهانی هگمتانه مطرح کرد به نظر می رسد، برای ثبت جهانی این اثر کم نظیر ابتدا باید زمینه لازم برای آمادگی آن به وجود آید و این موضوع نمی تواند تحقق یابد مگر آنکه با تغییر رویکرد مدیران شهری در استان همراه باشد.
"حسین زندی" یکی از فعالان میراث فرهنگی استان همدان است که سال ها نسبت به وضعیت نابسامان آثار تاریخی همدان معترض بوده است. او معتقد است، یکی از خواسته های دوست داران میراث فرهنگی و فعالان مدنی حوزه میراث در استان همدان قرار گرفتن تعدادی از آثار طبیعی و تاریخی در فهرست ثبت جهانی یونسکو است. اما متاسفانه تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است.
به گفته او، از آثاری که قابلیت ثبت جهانی را دارند می توان به غار علیصدر، بازار تاریخی همدان، مجموعه هگمتانه، کتیبه های گنجنامه، تپه نوشیجان، شهر زیرزمینی سامن، مقبره استرو مردخای و ... اشاره کرد. اما دخالت های انسانی در برخی از سایت ها امکان ثبت جهانی این آثار را از بین برده است، از جمله تخریب غار علیصدر و تبدیل این غار طبیعی به یک غار دستکند و دخالت های شرکت توریستی تله کابین گنجنامه در عرصه و حریم کتیبه ها و آبشار گنجنامه، نه تنها آسیب جدی به این آثار وارد آورده که امکان ثبت جهانی این سایت های تاریخی مهم را عملا از بین برده است.
اما یکی از گزینه هایی که در یک سال اخیر مطرح شده و در یک ماه گذشته با سفر فرهاد عزیزی مدیر کل امور پایگاه های میراث فرهنگی به همدان جدی تر شد، قرار گرفتن تپه هگمتانه در فهرست آثار جهانی یونسکو است. موضوعی که با سفر مسعود سلطانی فر رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به استان همدان قوت گرفت.
در واقع موضوع ثبت جهانی هگمتانه زمانی مطرح شد که از تعطیلی پایگاه میراث فرهنگی هگمتانه در کنار پایگاه بازار همدان سال ها می گذشت. هر چند که پایگاه هگمتانه در سفر مدیرکل امور پایگاه های کشور بار دیگر فعالیت خود را از سر گرفت اما همچنان مسائل و مشکلات حل نشده ای که پیرامون این تپه باستانی وجود دارد سبب شده که ثبت جهانی این محوطه ارزشمند تاریخی بعید به نظر برسد.
کاوش های باستان شناسی در تپه باستانی هگمتانه
"حسین زندی" فعال میراث فرهنگی استان همدان معتقد است، وقتی اثری قرار است در فهرست آثار جهانی قرار گیرد باید تمام جوانب سنجیده و پرونده ای تشکیل شود که دوباره ارجاع نشود. او می گوید: باید از قطعیت ثبت جهانی هگمتانه اطمینان داشت و زمانی باید این موضوع مهم را مطرح کرد که ابتدایی ترین مشکلات این محوطه باستانی مرتفع و وضعیت حریم و عرصه آن ساماندهی شود.
این فعال میراث فرهنگی اما به دخالت های شهرداری همدان در حریم تپه هگمتانه اشاره می کند. دخالت هایی که در سال های اخیر شدت بیشتری پیدا کرده و امکان ثبت جهانی این مجموعه تاریخی را کاهش داده است. به گفته زندی، شهرداری همدان به تازگی در حریم تپه هگمتانه اقدام به ایجاد پارک سوار اتوبوس کرده است. این پروژه نابخردانه ترین اتفاقی است که می توانست در حریم و عرصه هگمتانه بیفتد. چنانچه نامه نگاری هنرمندان و فعالان مدنی به استاندار همدان در ماه های گذشته هم نتوانست از این اقدام جلوگیری کند.
زندی ادامه می دهد، علاوه بر پارک سوار که باعث آسیب جدی به تپه شده است، ایجاد فضایی که کارگران فصلی در عرصه این تپه استقرار پیدا می کنند و حضور مرغ فروشان در حریم تپه از مشکلاتی است که شهرداری به وجود آورده است. همچنین تخریب هایی که توسط مدیرکل پیشین میراث همدان در دولت گذشته صورت گرفت از جمله تخریب بخشی از تپه با بیل مکانیکی، نصب میل 60 متری پرچم در کنار ترانشه اصلی، ایجاد پارک در وسط تپه و موارد دیگر آسیب جدی به این اثر تاریخی وارد کرده است.
حضور همیشگی مرغ فروشان در حوالی تپه هگمتانه - عکس از میثم رودکی
این در حالی است که هنوز بخشی از تپه آزادسازی نشده و برای آزادسازی نیاز به بودجه و اعتبار ملی است و با بودجه استانی امکان پذیر نیست. همچنین ساختمان نیمه تمام موزه منطقه ای در داخل این تپه باید تکمیل شود و آن هم نیاز به اعتبار ملی دارد.
زندی اما به کاوش های باستان شناسی در تپه باستانی هگمتانه اشاره می کند که هیچ گاه تداوم نداشته است. او معتقد است، کاوش های باستانی در این تپه هرگز تداوم نداشته و هر باستان شناسی در گوشه ای از آن ترانشه ای ایجاد و رها کرده است. حال که فعالیت های پایگاه هگمتانه دوباره از سر گرفته شده، برنامه ریزی مدون برای ادامه کاوش ها و فعالیت های پژوهشی کاملا ضروری است.
تپه باستانی هگمتانه - عکس از حسین الوندی
این در حالی است که به گفته این فعال میراث فرهنگی، استاندار همدان همواره به توسعه گردشگری در استان تاکید می کند اما به نظر نمی رسد میراث فرهنگی را پشتوانه گردشگری بداند چرا که در مدت تصدی وی کمتر به حفظ میراث تاریخی و طبیعی این شهر توجه شده است؛ تخریب باغ ها و تهدید شهرداری بر تخریب آثار تاریخی از جمله تنها زورخانه ثبت شده استان در کنار تپه هگمتانه شاهدی بر این مدعاست.
نبود مدیریت یکپارچه شهری در همدان و درک نادرست مدیران شهری از میراث فرهنگی باعث شده است تپه هگمتانه آسیب های زیادی متحمل شود. با توجه به گفته سلطانی فر مبنی بر ثبت جهانی این اثر کم نظیر ابتدا باید زمینه لازم برای آمادگی آن به وجود آید و این موضوع نمی تواند تحقق یابد مگر با تغییر رویکرد در شهرداری همدان چرا که اداره کل میراث همدان توانایی رویارویی با شهرداری را ندارد چه به لحاظ اهرم های قدرت و چه از نظر مالی، نمی تواند از برنامه های مخرب شهرداری جلوگیری کند.
گفته می شود بودجه فرهنگی شهرداری همدان در سال نزدیک به 40 میلیارد تومان است اما این بودجه در نصب چند بنر و بیلبورد و چند نشست تبلیغاتی در سال خلاصه می شود و عملکرد قابل مشاهده و کار ماندگاری از طرف معاونت فرهنگی، اجتماعی و گردشگری شهرداری دیده نشده است.
این فعال میراث فرهنگی ابراز امیدواری می کند و می افزاید: امید است در سفر استانی رئیس دولت و ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گامی در جهت ثبت جهانی آثار همدان صورت بگیرد و زمینه ساز ثبت یکی از مهم ترین آثار تاریخی همدان یعنی محوطه هگمتانه فراهم شود.
