جاده شاهی هخامنشی یک شبکه خبررسانی شگفت انگیز و یکی از جنبه های بارز تشکیلات اداری حکومت هخامنشی بوده که از طریق آن اداره امور این شاهنشاهی گسترده از هند تا مدیترانه انجام گرفته است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری احسان یغمایی سرپرست هیات پژوهش های باستان شناسی راه شاهی هخامنشی امروز "دوشنبه" با اعلام این مطلب از کشف قطعاتی از جاده های سنگ فرش باستانی این راه خبر داد.
یغمایی گفت: یکی از آثار مهم تاریخی و فرهنگی ایران راهی کهن است که در متون کلاسیک یونانی از آن به عنوان "راه شاهی" هخامنشی یاد کرده اند. با وجود اهمیت بی چون و چرایی که این راه کهن داشته متاسفانه تا کنون به ندرت پژوهش های باستان شناسی درباره آن صورت گرفته است.
این باستان شناس پیشکسوت با اشاره به گردآوری برخی از مدارک این راه در 2 دهه گذشته و در کنار پژوهش های دیگری که انجام داده است افزود: در نبشته هایی برخی از منزلگاه های راه شاهی را شناساندم و با آمدن مدیریت جدید در دولت جدید به پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری فرصتی پیش آمد تا پژوهش در این زمینه را با عنوان "راه شاهی شوش-تخت جمشید" ارایه کنم.
یغمایی با تاکید بر اهمیت پژوهش درباره این راه از جنبه های گوناگون اداری، سیاسی، نظامی و بازرگانی افزود: از همه مهم تر، یافتن بقایای کالبدی این راه بود که در فصل نخست بررسی کوشش کردیم در محدوده میان شوش تا بهبهان انجام دهیم.
وی همچنین گفت: خوشبختانه در 2 دهه گذشته بخش های مختلفی از ایران با دقتی درخور بررسی شده که برای نمونه می توان به منطقه رامهرمز که پیش تر منطقه ای ناشناخته بود اشاره کرد که مرکز و شرق آن توسط همکاران مان به خوبی بررسی شده و حاصل این پژوهش برای بررسی اخیر ما سودمند بود.
یغمایی کارهای انجام شده در منطقه شوشتر را نیز مفید دانست و افزود: این در حالی است که اطلاعات مربوط به برخی مناطق از جمله دشت شوشان که به دفعات توسط هیات های آمریکایی، فرانسوی و ایرانی در سال های قبل از انقلاب بررسی شده بود کمک چندانی به پیشبرد اهداف ما نمی کرد زیرا در آن زمان امکان ثبت دقیق جای محوطه ها با GPS وجود نداشت و موقعیت کلی آثار روی نقشه ترسیم شده است.
او یکی از دشواری های دیگر را به روز نبودن اطلاعات محوطه های دشت شوشان دانست و افزود: از زمان بررسی این مناطق تا امروز، شناخت ما از مواد فرهنگی این دوران دگرگون شده است زیرا در آن زمان توجه چندانی به شناسایی و طبقه بندی مواد فرهنگی دوران تاریخی از جمله هخامنشی نمی شد و تمرکز روی دوران پیش از تاریخ بود. مشکل دیگر این بود که شمار زیادی از محوطه های دشت شوشان به دلیل حاصلخیزی این منطقه کاملا تسطیح شده یا به شدت تخریب شده بودند که از این نظر هم شناسایی محوطه های هخامنشی را دشوار می کرد.
او با اشاره به اینکه با شتاب توسعه و عمران در مناطق مختلف آثار و نشانه های بیشتری از بین می رود، افزود: ما در این فصل از پژوهش های باستان شناسی ضمن بازنگری منطقه های بررسی شده پیشین، برخی مناطق بررسی نشده را نیز بررسی کردیم و در مجموع به شناسایی و بازبینی بیش از 160 اثر و محوطه پرداختیم و توانستیم با پیمایش مسیر و مناطق دزفول، شوش، شوشتر، رامهرمز، امیدیه و بهبهان که به خط مستقیم حدود 300 کیلومتر است نشانه های این راه را شناسایی کنیم. خوشبختانه در این مسیر، افزون بر منزلگاه ها و دژهای دیدبانی، قطعاتی از جاده های سنگ فرش باستانی هم کشف شد.
او در همین حال خاطرنشان ساخت که به خاطر پیچیدگی موضوع باید از اظهارنظر شتابزده پرهیز کرد اما با انجام بررسی کامل و شناسایی محوطه های منزلگاهی ادامه مسیر تا تخت جمشید، می توان به معرفی به نسبه دقیق منزلگاه ها و مسیر راه شاهی پرداخت.
این باستان شناس پیشکسوت همچنین گفت: همواره گفت و گو هایی درباره جنبه های کاربردی این گونه پژوهش ها مطرح است که بهره برداری در راستای توسعه گردشگری یکی از آنها است. او با تاکید بر این نکته که این موضوع بی تردید مهم است و نباید آن را از نظر دور داشت، افزود: در درجه نخست باید به خود پژوهش اهمیت داد و برای آن برنامه ریزی و هزینه کنیم. گرچه موضوع این برنامه از این نظر قابلیت بالایی دارد و جنبه های کاربردی آن به ویژه در زمینه گردشگری بالا است، اما جنبه های کاربردی در بیش ترین پژوهش های باستان شناسی به این اندازه آشکار نیست.
او در پایان با تاکید بر ضرورت پشتیبانی محکم و قوی از پژوهش های بنیادی افزود: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در این زمینه نقش درخور نگرشی دارد و پس از دوره گسست 7 الی 8 ساله دوباره در حال گام برداشتن در این راه است که امیدواریم این سیاست ادامه یابد.
مجوز فصل اول شناسایی، کشف و مستندسازی بقایای باستان شناختی راه شاهی هخامنشی شوش- تخت جمشید توسط رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده بود.
