خرید صنایع دستی و محصولات یکی از جذاب ترین بخش های سفر است. این فرآیند علاوه بر مزایایی که برای گردشگر به عنوان سوغات و محصولی سالم دارد، با رونق اقتصاد محلی در مقصد گردشگری نیز همراه است به گونه ای که گاه برخی انواع کالاها و محصولات به واسطه انبوه گردشگران به معیشتی جایگزین در خانوارهای روستای هدف گردشگری تبدیل می شوند.
در راستای این منافع است که پروژه های بین المللی در اغلب نقاط جهان و ایران در رفع فقرزدایی و حتی حفظ محیط زیست از گردشگری به عنوان ابزاری برای توسعه روستایی بهره می گیرند.
تسهیل گران این پروژه ها تلاش می کنند با استانداردسازی صنایع دستی و محصولات روستا و تبلیغ آن به عنوان مقصدی جذاب در راستای هدف خود یعنی کاهش فقر و حفظ محیط زیست حرکت کنند. با این حال در پروژه های انجام شده در ایران همواره معضلی به نام اتصال اعضای جامعه محلی پروژه با بازار مصرف وجود داشت و با گذشت مدتی از انجام پروژه، آموزه های تسهیل گران درگیر در پروژه از سوی جامعه محلی به واسطه عدم منفعت اقتصادی به فراموشی سپرده می شد.
تشکیل کفشدوزک به عنوان بازاری برای فرآورده های این پروژه ها یکی از بخش هایی است که هم در پروژه های مرتبط با سازمان جنگل ها نظیر ترسیب کربن، منارید، هیرکانی، حبله رود و هم در پروژه های سازمان حفاظت محیط زیست نظیر پروژه یوزپلنگ آسیایی مورد توجه ویژه قرار گرفته است، در گفت و گو با “پژمان پازوکی” مدیر این فروشگاه از او درباره دستاوردهای ایجاد شده و ارتباط این پروژه ها در توسعه گردشگری مناطق پرسیدیم.
دنیای سفر: حوزه فعالیت شما عموما بر روی صنایع دستی و محصولاتی متمرکز شده است که از دل توانمند سازی جوامع بومی و محلی پروژه های بین المللی بیرون آمده اند، روند همکاری شما با این پروژه ها چگونه شکل گرفت؟
حدود یازده سال با این برنامه ها و پروژه ها در فعالیت هایی مانند مستندسازی بعنوان مستندساز، توانمند سازی و ظرفیت سازی جوامع روستایی و عشایری به عنوان تسهیلگر همکاری داشته ام و اقدام به راه اندازی فعالیتی به نام کفشدوزک که مستقل شکل گرفته، در ادامه همین همکاری هاست.
کفشدوزک در کنار عرضه این محصولات در همکاری با این پروژه ها گروه های روستایی و عشایری را جهت دسترسی عادلانه به بازار همراهی می کند. این همراهی شامل آموزش و مشارکت در نحوه عرضه آنها از حفظ کیفیت گرفته تا بسته بندی و روش های ارسال و... است. همچنین راه اندازی کسب و کارهای کوچک بصورت مشارکتی با گروه های محلی یکی از فعالیت های ما تحت عنوان کفشدوزک در همکاری با این پروژه ها یا پروژه های جدید است.
دنیای سفر: صنایع دستی و محصولات عرضه شده توسط شما عموما با بسته بندی های متفاوتی عرضه می شوند، در این باره توضیح دهید.
تولید این محصولات با هدف معیشت جایگزین اتفاق می افتد، همانطور که می دانیم کم آبی، تغییرات اقلیم، برداشت بی رویه از منابع طبیعی و... باعث آسیب دیدن رودخانه ها، تالاب ها، مراتع و جنگل ها شده است. یکی از راه های کمتر شدن این آسیب ها ایجاد معیشت جایگزین است. “معیشت” به معنی “روشی برای گذران زندگی” ست.
روستاییان و عشایر ایران معیشت خود را از کشاورزی و دامداری تامین می کنند. ناگزیر باید روشهایی را جهت کم کردن کشاورزی و دام انتخاب کنند چرا که مهاجرت به شهرها را نمی خواهند.
از آنجاییکه استقلال در تولید از مهمترین بخش های جایگزین شدن این روش های جدید است لذا لازم است که روند تولید با توجه به امکانات گروه های محلی تکمیل شود بنابراین یکی از راه های ایجاد این استقلال دسترسی به بسته بندی مناسب است که سعی می شود با کمک یکی از همکاران که طراح هستند (لیلا خادمی، همسر اینجانب) بسته بندی بر اساس امکانات موجود طراحی شود که در اکثر موارد این بسته بندی خود یک محصول جدید است و ایجاد اشتغالی هر چند اندک می کند.
دنیای سفر: آیا شناسنامه دار بودن محصولات شما موجب تشویق مصرف کنندگان به سفر به این مناطق و مشاهده فرآیند تولید آن از نزدیک شده است؟
بله ، بسیار زیاد، خصوصا مناطقی که امکانات پذیرش توریست و گردشگری هم داشته اند و یکی از روش های معیشت جایگزین یا مکمل همین گردشگری محسوب می شود. مشتریان این محصولات پس از سفر به این مناطق و آشنا شدن با گروه های تولید کننده با اطمینان و شوق بیشتری آنها را خریداری و به دیگران معرفی می کنند.
در بروشور و شبکه های اجتماعی تولید کننده ها، محل زندگی شان و مخاطرات محیط زیستی منطقه شان را توضیح داده ایم و در طراحی جدید وب سایت به معرفی کامل تری از آنها خواهیم پرداخت.
دنیای سفر: صنایع دستی و محصولات شما تا چه میزان به آشنایی مصرف کنندگان با فرهنگ آن جامعه کمک می کند؟ و چه گروه هایی عمدتا از شما خرید می کنند؟
در واقع مفهمومی که ما دنبال می کنیم عرضه یک محصول نیست بلکه عرضه یک محتواست. محتوایی پربار که تک تک محصولات به دنبال خود دارند. بنابراین معرفی محصولات و نحوه تولید آنها چه در بخش مواد غذایی و چه دست ساخته ها نشانی از فرهنگ و هنر بومی تولید کننده و محل زندگی آنها دارد.
گروه های مختلفی مشتری کالاهای روستایی و عشایری هستند. گروه هایی که به سلامت غذایی خود اهمیت می دهند چرا که مواد غذایی کاملا سالم و طبیعی هستند و پروسه فرآوری آنها کاملا سنتی و طبیعی ست.
گروه هایی که عاشق سفر هستند، تورهای گردشگری و توریست ها مشتری های دائمی این کالاها هستند چرا که به گفته ی خودشان با مراجعه به کفشدوزک گویی ایران را دور زده اند حتی مناطقی که به طور عادی سفر به آنها سخت می نماید.
گروه هایی که به حفظ محیط زیست و توسعه پایدار کشور اهمیت می دهند، چرا که می دانند که جایگزین شدن این محصولات به جای کشاورزی ناپایدار و چرای بی رویه دام و همچنین عدم استفاده از سموم و کودهای شیمیایی می تواند در حفظ محیط زیست نقش به سزایی داشته باشد.
دنیای سفر: در کار خود با چه مشکلاتی مواجه هستید و راه حل آن را در چه می بینید؟
در بخش کار با جامعه محلی خصوصا در فعالیت های جدیدی که قرار است منجر به ایجاد کسب و کارهای کوچک روستایی بشود با کمبود بودجه مواجه ایم که موجب می شود اقدامات لازم طولانی و فرسایشی بشوند.
در بخش عرضه محصولات با نو بودن کار و سختی معرفی بیشتر آن به گروه های بیشتری از مردم مواجه ایم چرا که رسانه های اصلی اطلاع رسانی هزینه بالایی دارند در حالیکه در سایر کشورها جهت معرفی این گونه فعالیت ها هزینه ای معکوس هم پرداخت می شود که به توسعه آنها کمک کند.
گفت و گو با پژمان پازوکی مدیرعامل موسسه فرهنگ و توسعه پایدار ایرانیان و موسس کفشدوزک
صنایع دستی و گردشگری؛ راه های نو برای معیشت روستایی
فاطمه باباخانی: خرید صنایع دستی و محصولات یکی از جذاب ترین بخش های سفر است. این فرآیند علاوه بر مزایایی که برای گردشگر به عنوان سوغات و محصولی سالم دارد، با رونق اقتصاد محلی در مقصد گردشگری نیز همراه است به گونه ای که گاه برخی انواع کالاها و محصولات به واسطه انبوه گردشگران به معیشتی جایگزین در خانوارهای روستای هدف گردشگری تبدیل می شوند.
در راستای این منافع است که پروژه های بین المللی در اغلب نقاط جهان و ایران در رفع فقرزدایی و حتی حفظ محیط زیست از گردشگری به عنوان ابزاری برای توسعه روستایی بهره می گیرند.
تسهیلگران این پروژه ها تلاش می کنند با استانداردسازی صنایع دستی و محصولات روستا و تبلیغ آن به عنوان مقصدی جذاب در راستای هدف خود یعنی کاهش فقر و حفظ محیط زیست حرکت کنند. با این حال در پروژه های انجام شده در ایران همواره معضلی به نام اتصال اعضای جامعه محلی پروژه با بازار مصرف وجود داشت و با گذشت مدتی از انجام پروژه، آموزه های تسهیلگران درگیر در پروژه از سوی جامعه محلی به واسطه عدم منفعت اقتصادی به فراموشی سپرده می شد.
تشکیل کفشدوزک به عنوان بازاری برای فرآورده های این پروژه ها یکی از بخش هایی است که هم در پروژه های مرتبط با سازمان جنگل ها نظیر ترسیب کربن، منارید، هیرکانی، حبله رود و هم در پروژه های سازمان حفاظت محیط زیست نظیر پروژه یوزپلنگ آسیایی مورد توجه ویژه قرار گرفته است، در گفت و گو با “پژمان پازوکی” مدیر این فروشگاه از او درباره دستاوردهای ایجاد شده و ارتباط این پروژه ها در توسعه گردشگری مناطق پرسیدیم.
دنیای سفر: حوزه فعالیت شما عموما بر روی صنایع دستی و محصولاتی متمرکز شده است که از دل توانمند سازی جوامع بومی و محلی پروژه های بین المللی بیرون آمده اند، روند همکاری شما با این پروژه ها چگونه شکل گرفت؟
حدود یازده سال با این برنامه ها و پروژه ها در فعالیت هایی مانند مستندسازی بعنوان مستندساز، توانمند سازی و ظرفیت سازی جوامع روستایی و عشایری به عنوان تسهیلگر همکاری داشته ام و اقدام به راه اندازی فعالیتی به نام کفشدوزک که مستقل شکل گرفته، در ادامه همین همکاری هاست.
کفشدوزک در کنار عرضه این محصولات در همکاری با این پروژه ها گروه های روستایی و عشایری را جهت دسترسی عادلانه به بازار همراهی می کند. این همراهی شامل آموزش و مشارکت در نحوه عرضه آنها از حفظ کیفیت گرفته تا بسته بندی و روش های ارسال و... است. همچنین راه اندازی کسب و کارهای کوچک بصورت مشارکتی با گروه های محلی یکی از فعالیت های ما تحت عنوان کفشدوزک در همکاری با این پروژه ها یا پروژه های جدید است.
دنیای سفر: صنایع دستی و محصولات عرضه شده توسط شما عموما با بسته بندی های متفاوتی عرضه می شوند، در این باره توضیح دهید.
تولید این محصولات با هدف معیشت جایگزین اتفاق می افتد، همانطور که می دانیم کم آبی، تغییرات اقلیم، برداشت بی رویه از منابع طبیعی و... باعث آسیب دیدن رودخانه ها، تالاب ها، مراتع و جنگل ها شده است. یکی از راه های کمتر شدن این آسیب ها ایجاد معیشت جایگزین است. “معیشت” به معنی “روشی برای گذران زندگی” ست.
روستاییان و عشایر ایران معیشت خود را از کشاورزی و دامداری تامین می کنند. ناگزیر باید روشهایی را جهت کم کردن کشاورزی و دام انتخاب کنند چرا که مهاجرت به شهرها را نمی خواهند.
از آنجاییکه استقلال در تولید از مهمترین بخش های جایگزین شدن این روش های جدید است لذا لازم است که روند تولید با توجه به امکانات گروه های محلی تکمیل شود بنابراین یکی از راه های ایجاد این استقلال دسترسی به بسته بندی مناسب است که سعی می شود با کمک یکی از همکاران که طراح هستند (لیلا خادمی، همسر اینجانب) بسته بندی بر اساس امکانات موجود طراحی شود که در اکثر موارد این بسته بندی خود یک محصول جدید است و ایجاد اشتغالی هر چند اندک می کند.
دنیای سفر: آیا شناسنامه دار بودن محصولات شما موجب تشویق مصرف کنندگان به سفر به این مناطق و مشاهده فرآیند تولید آن از نزدیک شده است؟
بله ، بسیار زیاد، خصوصا مناطقی که امکانات پذیرش توریست و گردشگری هم داشته اند و یکی از روش های معیشت جایگزین یا مکمل همین گردشگری محسوب می شود. مشتریان این محصولات پس از سفر به این مناطق و آشنا شدن با گروه های تولید کننده با اطمینان و شوق بیشتری آنها را خریداری و به دیگران معرفی می کنند.
در بروشور و شبکه های اجتماعی تولید کننده ها، محل زندگی شان و مخاطرات محیط زیستی منطقه شان را توضیح داده ایم و در طراحی جدید وب سایت به معرفی کامل تری از آنها خواهیم پرداخت.
دنیای سفر: صنایع دستی و محصولات شما تا چه میزان به آشنایی مصرف کنندگان با فرهنگ آن جامعه کمک می کند؟ و چه گروه هایی عمدتا از شما خرید می کنند؟
در واقع مفهمومی که ما دنبال می کنیم عرضه یک محصول نیست بلکه عرضه یک محتواست. محتوایی پربار که تک تک محصولات به دنبال خود دارند. بنابراین معرفی محصولات و نحوه تولید آنها چه در بخش مواد غذایی و چه دست ساخته ها نشانی از فرهنگ و هنر بومی تولید کننده و محل زندگی آنها دارد.
گروه های مختلفی مشتری کالاهای روستایی و عشایری هستند. گروه هایی که به سلامت غذایی خود اهمیت می دهند چرا که مواد غذایی کاملا سالم و طبیعی هستند و پروسه فرآوری آنها کاملا سنتی و طبیعی ست.
گروه هایی که عاشق سفر هستند، تورهای گردشگری و توریست ها مشتری های دائمی این کالاها هستند چرا که به گفته ی خودشان با مراجعه به کفشدوزک گویی ایران را دور زده اند حتی مناطقی که به طور عادی سفر به آنها سخت می نماید.
گروه هایی که به حفظ محیط زیست و توسعه پایدار کشور اهمیت می دهند، چرا که می دانند که جایگزین شدن این محصولات به جای کشاورزی ناپایدار و چرای بی رویه دام و همچنین عدم استفاده از سموم و کودهای شیمیایی می تواند در حفظ محیط زیست نقش به سزایی داشته باشد.
دنیای سفر: در کار خود با چه مشکلاتی مواجه هستید و راه حل آن را در چه می بینید؟
در بخش کار با جامعه محلی خصوصا در فعالیت های جدیدی که قرار است منجر به ایجاد کسب و کارهای کوچک روستایی بشود با کمبود بودجه مواجه ایم که موجب می شود اقدامات لازم طولانی و فرسایشی بشوند.
در بخش عرضه محصولات با نو بودن کار و سختی معرفی بیشتر آن به گروه های بیشتری از مردم مواجه ایم چرا که رسانه های اصلی اطلاع رسانی هزینه بالایی دارند در حالیکه در سایر کشورها جهت معرفی این گونه فعالیت ها هزینه ای معکوس هم پرداخت می شود که به توسعه آنها کمک کند.
