19 مارس 2024 - 09:53

قلعه های دختر حاکم رنگ و رو می گیرد

8 دسامبر 2018 - 18:00 dsfr.ir/ah634

قلعه های دختر حاکم رنگ و رو می گیرد
citypedia.ir
قلعه تاریخی

طرح ساماندهی 40 قلعه تاریخی شهر و روستاهای مهریز اجرایی می‎شود.

مهدی دهقانزاده، بخشدار مرکزی مهریز در پنجمین جلسه دورهمی دهیاران مهریز که در روستای باغ دهوک مهریز برگزار شد، گفت: یکی از طرح هایی که در شهرستان مهریز در حال مطالعه برای اجراست، طرح ساماندهی 40 قلعه شهرستان است.

این طرح در راستای ساماندهی قلعه های تاریخی شهر مهریز و روستاهای تابعه آن در حال برنامه ریزی است.

دهقانزاده با اشاره به انتخاب قلعه های تاریخی دوره قاجاری برای بازدید دهیاران روستاهای بخش مرکزی مهریز، هدف از اجرای این طرح را آشنایی دهیاران با بناهای تاریخی برای جذب سرمایه گذار در حوزه گردشگری عنوان کرد.

به عنوان مثال قلعه تاریخی مهرپادین یکی از جاذبه های گردشگری مهریز و یکی از همین قلعه ها در استان یزد است که در ۳۰ کیلومتری جنوب مرکز استان قرار گرفته و همه ساله گردشگران زیادی از آن بازدید می کنند.

قلعه تاریخی مهرپادین که به عنوان سکونتگاه موقتی استفاده می شده در ابعاد 160 در 148 متر با چشم اندازی زیبا در میان کشتخوان ها، باغ های میوه و زمین های زراعی واقع شده و تمام شهر را همچون نگهبانی هوشیار، تحت مراقبت خود داشته است.

درباره قدمت و دوره ساخت این قلعه تاریخی دو نظریه متفاوت مطرح است به نحوی که برخی کارشناسان بر این گمان هستند که بنای مذکور متعلق به دوران صفوی است و گروه دیگر نیز تاریخ بنای قلعه را مربوط به دوران حکومت آل مظفر (قرن ۸ هجری قمری) و همزمان با ساخت ارسن (مجموعه) شهری مهرپادین می دانند.

از طرفی روایتی در میان ساکنان قدیمی محل به این مضمون رواج دارد که پس از حمله مغولان به قصبه مهریجرد و کشته شدن تمامی مردم، تنها یک کودک زنده می ماند که سربازان مغول از کشتن او صرف نظر می کنند و او را به اهالی قریه سریزد در نزدیکی مهریجرد تحویل می دهند ولی وی پس از طی سال های کودکی به قصبه خود بازگشته و برای جلوگیری از تکرار واقعه مذکور، قلعه ای عظیم با برج و بارویی بلند و خندقی عمیق می سازد؛ قلعه ای خشتی و باشکوه که تا همین دهه های اخیر، فعال و مسکونی بوده و هر کدام از اهالی در آن اتاقی برای خود داشتند و برای انبار کالا و نگهداری محصولات کشاورزی و آذوقه و دام از آن استفاده می کردند.

البته این قلعه ظاهراً برای سکونت دائم ساخته نشده بود و اهالی روستا فقط در مواقعی که احساس خطر می شد یا حمله ای صورت می گرفت، آنجا را ترک کرده و با اموال با ارزش خود، روزهای موقتی را درون قلعه سپری می کردند. در چنین مواقعی در روز به کمک دود و در شب به وسیله چیزی مانند چوب سوخته که مرتب در حال چشمک زدن است، برای کمک از قلعه های دیگر استمداد می طلبیدند.

قلعه مهرپادین مهریز دارای دو حصار و باروی دفاعی و ۹ برج مدور است. همچنین دور تا دور آن را خندقی عظیم احاطه کرده و فضاهای داخلی قلعه در دو حصار به ارتفاع حدوداً ۶٫۵ متر محصور شده است. هر دو حصار به صورت چینه ای از خشت و گل ساخته شده و بخش فوقانی آنها فرم و شکل کنگره ای دارد. برج های حصار درونی قلعه نیز با ارتفاع تقریبی ۸٫۵ متر دارای تیرکش ها و روزنه هایی برای دفاع است.

دسترسی به قلعه از جانب جنوبی امکان پذیر بوده و در ورودی، چوبی و دو لته ای است و با گل میخ های فلزی تزئین شده است. سر در ورودی دارای قوسی خوش فرم و نیزه دار است و ارابه های برجسته با نقوش هندسی در دو طرف آن دیده می شود و قسمت بالایی آن نیز دارای تیرکش و تزئینات چلیپایی است.

در فاصله بین در اول (حصار بیرونی) و در دوم (حصار درونی) نیز فضای هشتی با پوشش چهار بخشی وجود دارد که از فضای زیرین آن برای نگهداری کالا استفاده می شده است. پس از ورودی، شاه کوچه یا گذر اصلی قلعه وجود دارد که جهت آن شمالی – جنوبی است و ۳٫۳۰ متر پهنا دارد. کوچه ها و گذرهای فرعی قلعه نیز با عرضی حدود ۱٫۷۰ متر در جهت شرقی – غربی ساخته شده اند.

درون قلعه فضاهای گوناگونی از قبیل اصطبل، بخش مسکونی (شاه نشین و عام نشین)، انبار نگهداری کالا و فضای عمومی یا مذهبی به چشم می خورد. فضای شاه نشین یا ارباب نشین قلعه در مرتفع ترین بخش بنا (بالای فضای ورودی) قرار دارد و بر تمامی فضاهای داخلی و محوطه خارجی مشرف است.

اتاق های اشکوب پایین برای نگهداری احشام و طبقه فوقانی برای سکونت و زندگی مردم بوده است. امکان دستیابی به طبقه بالایی نیز از طریق راه پله ای باریک و خشتی میسر می شود و فضاهای داخلی کاهگل شده اند و اندازه خشت های استفاده شده در ساختار کالبدی آنها ۲۳×۲۳ سانتی متر است.

برج های داخلی قلعه ۲ اشکوبه است، پوشش اشکوب اول گنبدی و راه پله به سمت بالا به صورت مدور و مارپیچ است. در قسمت شرقی قلعه، چاه قنات عمیقی به چشم می خورد که احتمالا آب مورد نیاز قلعه از این مکان تامین می شده است.

به گزارش ایسنا، مهریز عنوان ناحیه ای است شامل مجموعه ای از روستاهایی که نام قدیم آن ها "مهریجرد" بوده و به مهرنگار دختر انوشیروان نسبت داده شده است اما تا قبل از ۱۳۱۸ وجه تسمیه مهریز دقیقاً مشخص نبود.

مهریز در حدود ۱۶ قرن قبل (در زمان حکومت ساسانیان) ناحیه ای در جنوب دشت یزد و دامنه جنوب شرقی شیرکوه بوده و قنات هایی از آن سرچشمه می گرفتند که در مواردی پس از طی یک مسافت ۴۰ به سرچشمه خود می رسیدند اما «مهرنگار» دختر انوشیروان دستور می دهد قنات هایی در منطقه احداث شوند که با طی مسیر کمتری به سرچشمه برسند.

پس از آن که این قنات ها موجبات آبادانی قصبه یا ناحیه مربوطه را فراهم آوردند، فرمانبرداران شاهزاده خانم، آبادی جدید را «مهرگرد» نامیدند. عنوان مهرگرد در گذشت زمان به «مهریجرد» تبدیل شد و امروزه مهریز خوانده می شود.

« دنیای سفر » این نوشته را از « ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1