بسطام بیش از آن که آپارتمان و مغازه داشته باشد، درخت و باغ و گل و البته آثار تاریخی و فرهنگی دارد.
به نیمه دوم تابستان نزدیک می شویم. از گرمای هوا تا حدودی کاسته شده اما هم چنان خورشید با قدرت تابستانی خود می تابد. گرمای تابستان ما را به یاد باغ می اندازد و اگر این باغ بزرگ یک شهر باشد که جای خود دارد. سخن از بسطام است. باغی بزرگ است با هوایی دلپذیر و چنارها و سپیدارهای بلند قامتی که از دور به مسافران خوش آمد می گویند. بسطام همه این ها و آثار فراوان تاریخی و فرهنگی و سلطان العارفین را دارد.
بسطام تا شاهرود تنها 6 کیلومتر فاصله دارد اما تفاوت این دو شهر زمین تا آسمان است. بسطام شهری که تاریخش را بر مبنای نوشته های تاریخی که در ایالت قومس واقع شده به زمان پیامبری حضرت موسی نسبت می دهند. حتا در برخی از کتاب ها، قدمت آن را تا عصر پیشدادیان و دوران پادشاهی منوچهر شاه (قبل از میلاد مسیح) رسانده اند. وجود 95 تپه باستانی که نشانه های تمدن باستان در آن ها کشف شده، این مهم را تایید می کند.
فردوسی و ناصر خسرو در نوشته های شان به بسطام اشاراتی داشته اند. فردوسی می گوید:
«به آموی راه بیابان مرو زمین بود یکسره چو پرتدزو
چنین تا به بسطام گرگان رسد تو گویی زمین آسمان را ندید»
صنیع الدوله که در زمان ناصرالدین شاه بسطام رادیده بود درباره اش این گونه نوشته است:
بلاد شهر بسطام دارای باروهای استوار و برج های بسیار است. چهل و دو برج در دور قلعه دیده می شود که غالبا فاصله هر برج پنجاه ذرع است. شهر بسطام دو دروازه معتبر دارد که یکی شرقی و دیگری غربی بود و گرداگرد آن خندقی و خاکریزی عمیق دیده می شود.
اما امروز آن چه از آن برج و بارو باقی مانده بخش کوچکی از دیوار شرقی و شمالی است که مسئولان در صدد مرمت آن بر آمده اند و بیشتر شبیه ماکت است. این برج و بارو تا دهه پنجاه شمسی نیز وجود داشت اما پس از آن رو به تخریب رفت. این درحالی است که چنین آثار تاریخی می تواند جاذبه ای برای حضور گردشگران باشد. گردشگرانی که می توانند رونق منطقه را به همراه داشته باشند. با وجود آن که مصوبه دولت در سال 86، بسطام را به عنوان شهر نمونه گردشگری معرفی کرده است اما به گفته "محمدعلی یعقوبیان" شهردار بسطام، تنها طی دو سال اخیر است که این مصوبه دولت مورد توجه مسئولان قرار گرفته و گردشگری بسطام رو به رشد است.
بسطام قصد خود را بر جذب گردشگر فرهنگی – تاریخی و طبیعت گردان قرار داده است و بیشتر گروه سنی جوان و مسن را مد نظر دارد. شاید نبود شهربازی به واسطه نزدیکی آن با شاهرود یکی از دلایل این رده بندی سنی باشد. اما شهردار می گوید: «به دلیل ساخت شهربازی در مسیر شاهرود – بسطام دیگر نیازی به ساخت شهربازی احساس نمی شد اما این دلیل نمی شود که سایر سنین و اقشار جامعه را مد نظر نداشته باشیم. وجود امامزاده ها، اماکن تاریخی، مذهبی و... جنگل ابر، تفرجگاه ها و باغات سبب شده است تا بسطام مورد استقبال گردشگران در سنین مختلف قرار گیرد.
آرامگاه سلطان العارفین
یکی از این اماکن تاریخی که در واقع معروفترین مجموعه تاریخی – مذهبی بسطام به شمار می رود مجموعه بایزید بسطامی است. مجموعه ای که معماری دوره های تاریخی متعدد را در خود جای داده است. این مجموعه زیر نظر سازمان میراث فرهنگی و با همکاری هیات امنای آن اداره می شود.
پس از گذر از در ورودی، رنگ فیروزه ای دو گنبد که در قرینه یکدیگر قرار دارند جلب توجه می کند. گنبدهایی که یکی از آن آرامگاه امامزاده محد و دیگری بر سر آرامگاهی ساخته شده که روزگاری قرار بود مامن قبر بایزید بسطامی باشد که محقق نشد و امروزه تبدیل به موزه عرفان شرقی شده است. موزه ای که تنها چند شی از دوره های مختلف را به همراه عکس های قدیمی نگهداری می کند. توضیحات موزه بسیار اندک است حتا برخی اشیا فاقد شناسنامه هستند.
اما صحن شبستان مسجد بایزید و امامزاده محمد مملو از گردشگر است. گردشگرانی که بیشتر آنها از گنبد آمده اند. این مسافران در جای جای شهر دیده می شوند از پارک ها گرفته تا آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی.
همه جا مسافران چادرهای خود را برپا کرده اند تا بتوانند در میان درختان انبوه از هوای مطبوع بسطام لذت برند و پایی در آب نهند. اما نهایتا این گردشگران در خیابان ها و کمپ ها اسکان می یایند چرا که کمبود مرکز اقامتی در بسطام احساس می شود. اما به گفته نصرت الله خدامی، رییس شورای شهر بسطام، به زودی هتلی 5 ستاره در این شهر به بهره برداری خواهد رسید.
سپیدار، زردآلو و سیب
اگر از جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسطام بگذریم، به جرات می توان گفت جاذبه های طبیعی این شهر گردشگران را شیفته خود کرده است. جنگل ابر از یک سو، تفرجگاه امیریه و باغ اورس از دیگر سو گردشگران را در دل خود جای می دهند. انجام بازی های محلی، حضور در جمع خانوادگی، لذت از ارتفاع و لمس خنکای هوا در تابستان از جمله عواملی است که سبب شده تا بسطام و شاهرود تبدیل به شهرهایی پویا و زنده شوند چنان که مغازه ها و سوپرمارکت ها، اغذیه فروشی ها و حتا میوه فروشی ها تا پاسی از شب و حتا بامداد فعال باشند و به گردشگران خدمات ارائه دهند.
برگزاری جشنواره زردآلو نیز بخشی از این جاذبه است. جشنواره ای که سبب شد تا بسطام، همان گونه که شاهرود را به عنوان شهر انگور می شناسند، به عنوان شهر زردآلو معرفی شود.
در کل می توان گفت، بسطام، باغی بزرگ است که در میان آن خانه هایی ساخته شده و در نهایت نام شهر برآن نهاده اند. باغی مملو از درختان، سیب، زردآلو و سپیدارهای بلند. می توان دراین شهر به آرامش رسید چرا که نشانی از شلوغی شهر در آن دیده نمی شود و آرامش باغ را به مسافران هدیه می دهد.
