28 مارس 2024 - 19:37
گردشگری ایران در دوران پساتحریم

بهار گردشگری خزان می شود یا تابستان؟

4 اوت 2015 - 10:30 dsfr.ir/rs2x2

درست همزمان با اعلام توافق هسته ای، خبرگزاری CNN گزارشی با عنوان "چرا تعطیلات آخر هفته شما باید در ایران باشد" را در سرخط خبرهای خود قرار داد.

سی ان ان ضمن اشاره به توجه دولت ایران به اهمیت صنعت گردشگری و شلوغ تر شدن فرودگاه ها، اماکن تاریخی و شمار گردشگران خارجی در ایران نسبت به سال های قبل بیان داشت: "ایران کشوری است که جاذبه های طبیعی، مذهبی و فرهنگی زیادی برای ارائه به گردشگران جهان دارد. توافق هسته ای که انجام شد می تواند درهای ایران را به روی گردشگران زیادتری از اطراف جهان باز کند.

بعد از آن این روزنامه گاردین بود که گزارشی با عنوان "رشد چشمگیر گردشگری ایران بعد از توافق هسته ای" در سایت خود قرار داد و ذکر کرد: "ایران کشوری که گنجینه های ارزشمند فرهنگی بسیار زیادی را در خود جای داده و از چشم گردشگران غربی دور مانده، اکنون پس از توافق هسته ای انتظار دارد که تعداد گردشگران آن از رشد چشمگیر و مثبتی برخوردار باشد."

در ایران هم خانواده بزرگ گردشگری بیش از سایر بخش ها از توافق هسته ای استقبال کرد. در رأس آنها مسعود سلطانی فر، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران بود که در یادداشتی به روزهای فراروی گردشگری بعد از توافق هسته ای پرداخت و این نکته را تصریح کرد که "طی سال های گذشته تبلیغات منفی علیه ایران و وجود تحریم های بین المللی ضربه های سنگینی را به صنعت گردشگری وارد کرد. بنابراین با رفع تحریم ها و تغییر ذهنیت دنیا نسبت به ایران، آینده درخشانی در انتظار گردشگری کشور خواهد بود."

بدون شک دستاوردهای رفع تحریم ها در حوزه گردشگری متنوع خواهد بود که افزایش گردشگران خارجی، ورود سرمایه گذاران خارجی به کشور برای مشارکت در پروژه های گردشگری، توسعه اشتغال پایدار در این بخش، کاهش وابستگی به نفت و امکان استفاده از کارت های اعتباری خارجی در کشور از جمله آنهاست. همگی این مطالب مدعای یک نکته است و آن اینکه فصل جدیدی در صنعت گردشگری ایران در حال ورق خوردن است که می تواند به سکوی پرشی برای توسعه واقعی گردشگری در همه ابعاد تبدیل شود. اما پرسش این است؛ آیا جامعه، صنعت و زیرساخت های گردشگری ایران خود را برای دوران رونق پساتحریم آماده کرده است؟ آیا سناریوهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در حوزه مدیریت تقاضا تبیین شده است؟ داشته های اقامتی-خدماتی ما در کوتاه مدت پاسخگوی حجم تقاضای رو به رشد گردشگران خارجی خواهد بود؟ سرریز شدن گردشگران چه فرصت ها و تهدیدهایی را متوجه گردشگری ایران می کند؟ راهبردهای مناسب اجرایی جهت مدیریت این شاخه خدماتی-صنعتی ایران کدامند؟ آیا بهار گردشگری پیش روی ایران به درازا خواهد کشید و از این فرصت نهایت استفاده را خواهد کرد یا اینکه خیلی زود با عدم توان پاسخگویی، به خزان تبدیل خواهد شد.

گردشگری پس از توافق؛ غنیمتی که نباید از دست داد

در روزهایی که تحریم هایی علیه فروش نفت ایران اعمال شده بود، استفاده از قابلیت ها و ظرفیت های عظیم گردشگری کشور می توانست حربه تحریم ها را که هدفش کاستن درآمدهای صادراتی ایران بود، متزلزل کند و توفیقی اجباری نصیب اقتصاد ایران در جهت خروج از اقتصاد تک محصولی وابسته به نفت کند که سوء مدیریت های صورت گرفته در آن دوران به راحتی این قابلیت ها را نادیده گرفت و کمترین اعتنا، اعتماد و فرصتی به این عرصه جهت خودنمایی نداد.

اکنون که گردشگری ایران فرصتی را برای جهش عظیم پیش روی خود می بیند، بهره مندی تمام قد از این فرصت نیازمند تدابیر و راهبردهای مختلفی است. گردشگری کشور روزهای آزمون و خطای خود را پشت سر گذاشته و دیگر زمان اتخاذ تصمیم های کاغذی و شکست خورده، پیش پا افتاده، سخت گیرانه و غیرمعقول که ضربات سنگینی در طول سالیان دراز به این بخش درآمدزا وارد کرده، به پایان رسیده است و دیگر قرار هم نیست آن دوران را در عرصه گردشگری تجربه کنیم. اما چه اقداماتی باید صورت داد تا رونق حاصل شود تا به قول گفتنی آش همان  آش و کاسه همان کاسه قدیمی نباشد؟ از مهم ترین تدابیری که باید صورت گیرد تسهیل در امر سرمایه گذاری و بازنگری در قوانینی است که دست و پای سرمایه گذاران را برای ایفای نقش و برنامه های خود بسته نگه می داشته است.

تضمین امنیت سرمایه گذاری، هماهنگی بین نهادهای دولتی، تشویق و معافیت های مالیاتی، اعطای وام های کم بهره و بلندمدت هم از دیگر پشتیبانی هایی است که دولت باید برای توسعه گردشگری در دوران جدید خود را آماده کرده باشد و توان انجام شان را داشته باشد. البته گفته مدیران امر هم نشان دهنده این است که برنامه هایی دارند، کما اینکه مسعود نوری مدیر کل دفتر برنامه ریزی و بودجه سازمان میراث فرهنگی بیان داشت: از ابتدای سال 94 سناریوهای مختلفی درخصوص آینده گردشگری کشور با فرض عدم توافق و حصول توافق در نظر گرفته شده و در طول مذاکرات نیز سرمایه گذارانی از شش کشور خواهان سرمایه گذاری در زیرساخت های گردشگری کشور بوده اند که سازمان نیز طی نامه ای ریاست جمهوری را در جریان این تقاضاها قرار داده و از دولت خواسته تا زمینه های حداکثری را برای انعقاد تفاهم نامه ها و همکاری ها و همچنین تسهیل صدور مجوزها و فراهم آوردن زیرساخت های لازم، مهیا کند.

اما این تمام ماجرا نیست. ظرفیت پایین هتل های ایران در قبال پذیرش گردشگران چالش دیگری است که نیازمند برنامه ریزی جهت سرمایه گذاری است. موضوعی که سعید شیرکوند، معاون سرمایه گذاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در مصاحبه ای با نشریه فایننشنال تایمز بیان داشت: گردشگری صنعتی متروک و کاملا فراموش شده در اقتصاد ایران بود و هتل سازی در ایران یکی از جاذبه های بزرگ است، چرا که تعداد هتل های چهار و پنج ستاره تا 10 سال آینده حداقل باید سه برابر شود. جای سوال است که آیا زیرساخت های کشور ما تحمل پذیرش تعداد بیشتری گردشگر را دارد یا خیر. دولت باید تدابیری را درخصوص افزایش تعداد ناوگان و کیفیت حمل و نقل درون و برون شهری در نظر بگیرد. از طرف دیگر، به ساماندهی امکانات پذیرایی بین راهی و درون شهری بپردازد.

سرویس های بهداشتی هم مشکل دارند

مضاف بر این اقداماتی جهت بهبود بحث بهداشت واحدهای خدمات رفاهی و بین راهی باید صورت بگیرد، چرا که گردشگران به مقوله بهداشت در طول مسافرت بسیار اهمیت می دهند. همگی هنوز تیتر خبرهایی را که حاکی از گلایه های گردشگران خارجی نسبت به سرویس های بهداشتی جاده ها یا اماکن تماشایی ایران داشته، به یاد داریم. در کنار این اما توجه به توزیع عادلانه درآمدهای گردشگری و شریک کردن جامعه محلی از سودهای حاصله از گردشگران اقدام دیگری است که نیازمند توجه جدی دولت است. یکی از بهترین راهبردها در این زمینه تعریف مسیرهای جدید برای گردشگران خارجی است که از جذابیت بالایی برخوردار باشد. برنامه ریزی جهت کنترل پیامدهای فرهنگی گردشگری ضمن توجه به ظرفیت قابل تحمل فیزیکی، روانی و اجتماعی مقصدهای گردشگری نیز باید در صدر اولویت های اجرایی مدیران گردشگری باشد.

تأثیر زیرساختی تحریم ها بر گردشگری

در رابطه با اثرات تحریم ها بر صنعت گردشگری، عادل نیکجو کارشناس ارشد گردشگری و عضو پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی می گوید: تأثیر تحریم ها بر صنعت گردشگری ایران به صورت غیر مستقیم بوده است. بدین معنی که با اعمال تحریم های اقتصادی و بانکی، امکان سرمایه گذاری در بخش زیرساخت های صنعت گردشگری کشور با محدودیت های فراوانی مواجه شد که این محدودیت باعث عقب ماندن زیرساخت های ایران و پیشی گرفتن رقبای منطقه ای و هم سطح بوده است. از طرف دیگر، موضوع مهم تر اما القای تصویر نامناسب و ناامن از کشورمان در رسانه های غربی، تأثیر دیگری بود که به کاهش گردشگران ورودی به کشور منجر شد زیرا چنانچه می دانید امنیت به طورکلی مهم ترین فاکتوری است که گردشگران برای انتخاب مقصد سفر آتی خود به آن توجه می کنند. نکته دیگر هم عدم کسب سود یا اعمال ضرر به آن بخشی از صنعت گردشگری که نیازمند رزرواسیون آنلاین و انتقال وجه بوده مخصوصا در صنعت هتلداری ایران،

وی می افزاید: اما با اعمال نهایی شدن توافقنامه ژنو اوضاع کشور رو به بهبود خواهد رفت و گردشگران غربی زیادی از سرتاسر جهان خواهان بازدید از ایران شدند و چمدان های خود را به  قصد سفر به ایران می بندند زیرا از طرفی چهره منفی ایران به مرور زمان موجه تر می شود و از طرف دیگر ناامنی های موجود در کشورهای همسایه موجب سرریز شدن تقاضاها به سمت ایران می شود.

این مدرس دانشگاه درباره ساز وکارهای مختلفی که در راستای برآوردن خواسته های گردشگران خارجی در ماه های آتی است، اظهار داشت: در ماه های آتی صنعت گردشگری کشور با یک تقاضای پدید آمده افزایش تقاضا روبه رو می شود، خواهد شد که قطعا بی شک زیرساخت های ما نمی تواند پاسخگوی آنها باشد. بدین منظور باید از ابزارهای محدودیت کننده یا ابزارهای بازاریابی که بین عرضه و تقاضا تعادل ایجاد می کند، استفاده کنیم. یکی از راهکارهای کوتاه مدت بحث عدم اعطای ویزای یک ماه به گردشگران است که در ماه های اخبر زمزمه هایی صورت گرفته است. به جای آن باید سفر به ایران را چنان جذاب کرد که فرد گردشگر خواهان بازدید و سفر مجدد به ایران باشد. راهکار دیگر توزیع و تعریف بسته های سفر در سطح و ابعاد ملی و استانی هستیم تا بار ترافیک گردشگری از محور تهران-اصفهان-شیراز سبک شود و به جای آن سایر استان های ایران که جذابیت های قومی-فرهنگی و حتی روستایی دارند میزبانی گردشگران را بر عهده بگیرند. تورهای عشایر، ترکمن صحرا و گشت در جنگل های شمال از جمله پیشنهادهایی است که مسئولان امر می توانند از آنها استفاده کنند. این مدرس دانشگاه تصریح کرد: البته گردشگرانی که به ایران می آیند کشورمان را به عنوان یک کشور در حال توسعه که بستر مناسبی برای سرمایه گذاری دارد می شناسند و آگاهی نسبی درخصوص تحریم های وضع شده بر اقتصاد ایران دارند بنابراین سطح توقع بالایی هم ندارند، اما نکته کلیدی پاسخ شایسته به تقاضاهای بحق آنهاست.

این کارشناس گردشگری همچنین تصریح می کند: یکی دیگر از کلیدی ترین اقدامات کشور در جهت کنترل این تقاضا می تواند ترغیب تورهای گروهی به حضور در ایران در فصل های غیر پیک سفر باشد. همان طور که می دانید بیشتر گردشگران گروهی ورودی به کشور را گردشگران مسن تشکیل می دهند. این افراد از آنجا که شاغل نیستند امکان سفر در فصل های غیر تعطیل را هم دارند که می توان طوری برنامه ریزی کرد تا قسمتی از این گونه گردشگران فصول غیر سفر را انتخاب کنند. نیکجو همچنین معتقد است حال که هیات های غربی با اشتیاق برای سرمایه گذاری به ایران وارد می شوند بهتر است شرایط برای سرمایه گذاری آنها در صنعت هتلداری نیز مهیا شود تا بدین وسیله هم گردشگران با خیالی راحت به ایران سفر کنند و هم دانش روز هتلداری به ایران منتقل شده و فضای صنعت هتلداری کشور را رقابتی کنند. سرمایه گذاری های غربی در ایران همچنین به افزایش قدرت چانه زنی سیاسی کشور منجر خواهد شد زیرا بخش خصوصی غربی که با مجوز کشورش در ایران سرمایه گذاری کرده است در آینده در مقابل تصمیم های ضدایرانی دولت خود مقاومت خواهد کرد.

موضوع مهم دیگر فراهم ساختن شرایط استفاده از کارت های اعتباری بین المللی در ایران است زیرا بدون کارت اعتباری برای گردشگران سخت است که پول نقد به ایران بیاورند. بسیار دیده شده که گردشگران توقع مواجهه با قیمت های ارزان در ایران را ندارند ولی وقتی می خواهند خرید بیشتری انجام دهند، طریقه ارسال پول از کشور خود به ایران را نمی دانند. در نهایت نکته نهایی که باید به آن توجه شود سر و سامان دادن به وضعیت کرایه تاکسیران ها و توجیه کردن خرده فروشان است که با قیمت های متفاوت باعث دردسر و عدم اعتماد گردشگران نشوند.

« دنیای سفر » این نوشته را از « فرصت امروز » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1