19 مارس 2024 - 13:12

از حمام ترکیه تا حمام اصفهان

19 اوت 2018 - 18:00 dsfr.ir/rh711

از حمام ترکیه تا حمام اصفهان
mehrnews.com
جابجایی حمام آرتوکلو

عکسهای جابجایی حمام «آرتوکلو» در شهرستان جسن کیف ترکیه در رسانه ها بسیاری را شگفت زده کرده است. مقایسه این حمام و حمامی تاریخی در اصفهان شاید نشانه خوبی برای میزان بالای گردشگران ترکیه باشد.

به تازگی خبر و عکسهای جابجایی حمام «آرتوکلو» در شهرستان جسن کیف استان باتمان ترکیه در رسانه ها بسیاری را شگفت زده کرده است. این حمام که با آب گیری سد «ایلیسو» به زیر آب می رفت، با تلاش مسئولین منطقه به طور کامل و دُرُسته از جایش بیرون آورده و بر روی چندین دستگاه کِشَنده مدولار، جابجا شد تا از خطر نابودی در امان باشد. این حمام تاریخی بیش از پنج سده عمر داشت و وزنش 1600 تن بود.

مسئولین ترکیه از این دست کارها زیاد می کنند. چندی پیش یک اثر تاریخی دیگر هم در همین منطقه و به همین روش جابجا شده بود. هنگامی که ملی گرایی و میهن دوستی برای ترکیه ای ها ارزشمند باشد، بنابراین هر بخشی از تاریخ و هر بنای تاریخی هم برای شان ارزشمند خواهد بود. بیهوده نیست که جزو کشورهای کامیاب در زمینه گردشگری است.

حال این رفتار را با رفتار مسئولین کشور خودمان در برخورد با بناهای تاریخی مقایسه کنیم. اندوهبار است. بگذارید نمونه ای مشابه بیاورم: حمام «خسرو آغا» در شهر اصفهان. این نمونه را از آن جهت می آورم که پانزده سال پیش و در دوره دانشجویی، به عنوان موضوع پژوهشی درس «فرهنگ و توسعه» آنرا انتخاب کرده و زوایای گوناگونش را بررسی کرده ام.

خسرو آغا از خواجگان دربار شاه سلیمان صفوی بود که در کنار برادرش، علی قلی آغا، حمامهای زیبایی در اصفهان بنا کردند. حمام خسرو آغا در نزدیکی میدان نقش جهان، روزگاری یکی از زیباترین حمامهای اصفهان بود. اما در سال 1374 و به بهانه ساخت خیابان حکیم، بدون مجوز قانونی و برخلاف انتقادات و اعتراضات سازمان میراث فرهنگی، دوستداران میراث فرهنگی و مردم اصفهان، آنرا ویران کردند. آن هم در حالی که یک اثر ثبت شده ملی بود.

حکایت ویران کردن این حمام، بسیار جانسوز و البته تکراری است. در سالهای آغازین انقلاب، عده ای به تصور اینکه اینجا مرکز فسادی بوده است دیوارش را فرو می ریزد. میراث فرهنگی تلاش می کند حمام را بازسازی نماید، اما شهرداری اصفهان و در رأس آن، عظیمیان به عنوان شهردار وقت، به بهانه کاهش ترافیک در منطقه، تصمیم به ایجاد خیابان حکیم می گیرد و بنابراین اجازه بازسازی را به میراث نمی دهد. این خیابان دقیقا باید از میان حمام تاریخی خسرو آغا بگذرد! میراث فرهنگی اصفهان مخالفت می کند؛ اما در نیمه شب 23 فروردین 1374، به یکباره برق خیابان سپه قطع شده و سپس چند دستگاه لودر متعلق به شهرداری، به محل آمده و حمام را ویران می کنند. فردا صبح شهرداری از ماجرا اظهار نا آگاهی می کند. کارشناسان میراث فرهنگی برای گردآوری ویرانه های حمام (آثاری همچون کاشی ها، تزئینات، سنگابه و...) به آنجا می روند، اما شهرداری با قلدری تمام حتی اجازه این کار را هم نداده، کارشناسان را از محوطه بیرون کرده، ویرانه ها را بار کامیونها نموده و می برد.

اکنون پس از 23 سال، مشخص شده خیابان حکیم نه تنها نتوانسته از ترافیک منطقه بکاهد، بلکه تنها حمام و بازار تاریخی آنجا را ویران کرده است. حالا قرار است ویرانه های حمام دوباره بازسازی شود. کسانی که گذرشان به اصفهان و میدان نقش جهانش افتاده باشد، حتما ویرانه های این بنا را در نبش خیابانهای سپه و حکیم دیده اند. اکنون درستی سخن کارشناسان مشخص شده و قرار است دوباره برای بازسازی این حمام تاریخی، هزینه شود. یکی از ویژگیهای حمام خسرو آغا، تزئینات داخلی آن بود که پس از تخریب، همگی از بین رفتند و اکنون در بازسازی، دیگر خبری از آنها نخواهد بود.

هزینه این بازسازی دوباره از جیب مردم اصفهان و بلکه کل ایران است. یکبار میراث شان را بدون هیچگونه پاسخگویی ای ویران کردند. حالا دوباره با پول خودشان که از بیت المال برمی دارند، می خواهند آنرا بازسازی کنند. اما هیچ کسی شهردار و مسئولین شهرداری وقت اصفهان که با گردن کشی و قانون گریزی این حمام را ویران کردند، مجازات نمی کند.

همین رویداد ویران کردن حمام توسط شهرداری و به بهانه محل فساد بودن، 20 سال پس از ویران کردن حمام خسرو آغا دوباره تکرار شد و این بار در دی ماه 1394 حمام «حاج کاظم» در خیابان مسجد سید را ویران کردند. مدیر منطقه یک شهرداری اصفهان که نام خانوادگی «فرهنگ» را یدک می کشید، در گفتگو با رسانه ها مدعی شد که این حمام ارزش تاریخی نداشته و او هم از ثبت ملی شدنش آگاه نبوده است!

اصولا شهرداری ها در ایران جزو درآمدزاترین نهادها، بر باد دهنده ترین نهادها، گردن کش ترین نهادها و دشمن ترین نهادها علیه میراث فرهنگی اند. همین شهرداری اصفهان یکی از بهترین نمونه هاست که اوج رفتارهای ضد میراث فرهنگی اش در دوره سقائیان نژاد بود.

کسی که علیرغم احکام دادگاه ها، برج جهان نما را در نزدیکی میدان نقش جهان ساخت و وقتی یونسکو تهدید به خروج نام این میدان از لیست میراث جهانی کرد، سیصد میلیارد تومان از میراث فرهنگی گرفت تا طبقات بالایی این برج را ویران کند. آن هم سیصد میلیارد تومان از بودجه سازمانی که خودش همیشه با مشکلات مالی برای میراث فرهنگی مان روبروست.

همچنین است برج جهان نمایی که سالها از ساختش می گذرد، اما بسیاری از فروشگاه ها و واحدهایش خالی است و خودش هرگز نتوانسته جایگاهی در شهر اصفهان بیابد. همین آقای سقائیان نژاد بود که باز هم با وجود همه مخالفتها و احکام صادره، تونل متروی اصفهان را از زیر چهارباغ و سی و سه پل گذراند تا دستگاه حفاری اش نهایتا به پایه سی و سه پل برخورد کند و به آن آسیب بزند.

ده ها برخورد ضد میراث فرهنگی دیگر هم از همین آقای سقائیان نژاد سر زد که صدها و بلکه هزاران میلیارد تومان هزینه بر دست مردم اصفهان گذارد. اما دست آخر بدون اینکه به کسی پاسخگو باشد، پس از یازده سال ویرانگری در اصفهان، با سلام و صلوات بدرقه شد تا سکان شهرداری شهر قم را در دست بگیرد.

این تنها گوشه ای از بلاهایی است که بر سر میراث فرهنگی اصفهان، به عنوان گردشگری ترین شهر ایران آمده؛ و آب هم در دل مسئولین تکان نخورده است. بعد گلایه می کنیم که چرا ایرانیان گردشگری ترکیه را رونق می بخشند، نه گردشگری خود ایران را. هرگاه مسئولین ما از مسئولین ترکیه درس گرفتند و میراث داران خوبی برای فرهنگ سرزمین مان بودند، می توانند گلایه مند باشند.
 

« دنیای سفر » این نوشته را از « خبرگزاری مهر » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1