هنر «موج بافی» از هنرهای دستی استان چهارمحال و بختیاری با پیشینه کهن، چندی است در تلاطم زندگی مدرن کاربرد خود را از دست داده و رو به فراموشی گذاشته است.
هنر موج بافی یکی از صدها هنر و صنایع دستی مردمان مناطق غربی کشور از جمله چهارمحال و بختیاری است که از قدمتی دیرینه برخوردار است و سالیان سال با مردم این مناطق بویژه عشایر همراه و همسفر بوده است.
در هنر موج بافی هنرمندان با پشم گوسفند و دستگاه مخصوص بافندگی، پارچه هایی با طرح های هندسی و در رنگ های مختلف و زیبا خلق می کنند. در واقع موج ها پارچه هایی هستند که از آن بعنوان رختخواب پیچ، پتو، پشتی، رویه کرسی، سجاده و برای چادرهای عشایر استفاده می شود.
این هنر در زمانهای قدیم به دلیل کاربردهای فراوانی که داشت نقش مهمی در زندگی روزمره مردم ایفا می کرد و از آن به اشکال مختلف از قبیل زیرانداز، روکرسی، روفرشی، شال کمر و پتو استفاده می شد اما امروزه شاید کمتر کسی از مردم به ویژه نسل جوان بداند که موج بافی چیست و چه کاربردهایی دارد و حتی شاید اسم هنر موج بافی به گوش کمتر کسی رسیده باشد.
یک کارشناس صنایع دستی در همین خصوص گفت: موج یا رشته بافی یکی از رشته های صنایع دستی عشایر است که خودمصرف است، بدین شکل که بافندگان برای خود و یا اعضای خانواده این هنر را خلق می کنند.
رضا طاهرپور افزود: این رشته صنایع دستی که مختص به عشایر بختیاری است به علت ماهیت مواد اولیه آن (پشم در پشم) به شدت از بین رفته و از نمونه های قدیمی موج برجا مانده از گذشته تنها کمتر از 100 سال می گذرد که نمونه آن «ماشته» (موج) برجا مانده در موزه کار و زندگی قلعه تاریخی «چال شتر» در شهرستان شهرکرد است.
با توجه به کاربردهای مختلف این دستبافت و پژوهش هایی که در این زمینه صورت گرفته، موج یا ماشته یکی از اقلام تشکیل دهنده جهیزیه دختران عشایری و روستایی به شمار می رفته اما امروزه به علت ورود سایر کالاهای صنعتی مشابه مصرف آن محدود شده و اکنون تولید این دستبافت تنها در بین عشایر بختیاری متداول است.
این کارشناس صنایع دستی با اشاره به کاربرد موج بافی در زندگی عشایر اظهار داشت: شرایط سخت زندگی عشایر و لزوم کاربرد چند منظوره مصنوعات عشایری باعث می شد که از این دستبافت هم بعنوان روپوش بار و بند عشایر و گاه نیز بعنوان زیرانداز استفاده شود.
طاهرپور با اشاره به نحوه تولید پارچه های ماشته یا موج در استان افزود: مواد اولیه مصرف در این دستبافت از پشم بهاره گوسفندان تشکیل می شود که هنرمندان پس از رنگ آمیزی تار و پود آن به صورت دار زمینی شروع به بافت می کنند و البته برخی صنعتگران این رشته در شوشتر و دزفول استان خوزستان از دستگاه های پدالی یک و 2 «وردی» استفاده می کنند که این نوع بافت میزان کمی از تولید در استان را به خود اختصاص می دهد.
وی با بیان اینکه این دستبافت از لحاظ شکل گیری، پشم ریسی، رنگرزی و بافت از سوی عشایر بختیاری تولید می شود، تصریح کرد: رنگ های قرمز، آبی، زرد و سورمه ای تنها رنگ هایی هستند که در تولید ماشته به کار می رود و نقوش ترسیمی روی ماشته اغلب هندسی و ساده است.
در روش بافت ماشته بصورت دار زمینی از رشته های پشم و الوان بسته به نوع رنگ های دلخواه برای چله دوانی استفاده می شود که پس از انجام چله کشی (چرک دوانی) موقعیت پیز ( ورت) که در اصطلاح به آن پیس بندی می گویند تارهای ساده پشمی را بعنوان پود و بافت از لابه لای چله های پشمی الوان عبور می دهند که به آن «کرکید» می گویند که این روش تولید خاص بافندگان عشایر این استان است.
نقوش به کار رفته در ماشته بافندگان استان عموما بصورت راه راه می باشد و تقریبا 70 درصد رنگ های به کار رفته در ماشته لاکی است.
به گفته این کارشناس صنایع دستی، از آنجا که این دستبافت جنبه خودمصرفی داشته و به دلایل مختلف تولید آن بسیار محدود شده است، معدود بافندگان عشایر در مناطق دور دست برای مصرف خود به بافت آن اهتمام دارند.
طاهرپور توصیه کرد: در صورت انجام طراحی های جدید و تغییر در ساختار تولید و تعریف کاربردهای جدید هنرهای دستی و البته با آموزش های لازم می توان آن را از فراموشی و منسوخ شدن نجات داد.
« دنیای سفر » این نوشته را از « ایرنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
