گسترش استفاده از شبکه های اجتماعی، سالی متفاوت تر از سال های گذشته را برای محیط زیست ایران و دوستداران آن رقم زد که از افزایش آگاهی های زیست محیطی شهروندان در سایه فضای مجازی نشان دارد.
طبیعت گردی و سفر به مناطق طبیعی پای ثابت برنامه خانواده های ایرانی در نوروز و پس از آن، در ادامه فصل های بهار و تابستان است. گسترش تبلیغات آژانس های مسافرتی و معرفی ظرفیت های گردشگری ایران در فضای مجازی علاقه مندی به سفر و گذران اوقات فراغت در طبیعت بکر و آرام را افزایش داده است. غافل از اینکه اغلب این سفرها به دلیل ناآگاهی، با تخریب و آسیب رساندن به محیط زیست همراه است.
پررنگ شدن حضور مردم در مناطق طبیعی به واسطه توسعه حمل و نقل جاده ای تبعات زیستی جبران ناپذیری را به محیط طبیعی وارد ساخته است که بازسازی و برطرف ساختن آن ها تنها در سایه آموزش و فرهنگ سازی امکان پذیر خواهد بود. شکستن شاخه ها، آتش افروزی ، آلوده ساختن آب رودخانه ها، لگدمال کردن سبزه های تازه روییده و رهاساختن زباله هدیه برخی به طبیعت است، هنگامی که به طبیعت گردی و سفر می روند هرچند که اغلب از روی ناآگاهی و بی توجهی است.
جای خالی آگاهی نسبت به مسائل زیست محیطی اما با گسترش فضای مجازی و رواج استفاده از شبکه های اجتماعی میان مردم تا اندازه ای پر و جبران شده است. اکنون فضای مجازی دیگر تنها محلی برای به اشتراک گذاشتن تصاویر و مطالب شخصی نیست بلکه فرهنگ سازی در مسائل گوناگون یکی از اصلی ترین محورهای گفت وگو و تبادل اطلاعات را در این فضا تشکیل می دهد.
راه اندازی کمپین های گوناگون با اهدافی چون حفظ طبیعت، تولید زباله کمتر، آلوده نساختن آب و خاک، نگه داری از جنگل و درخت، حفظ گونه های جانوری و نه به شکار غیرقانونی در یکی دو سال اخیر حساسیت های عمومی به محیط زیست و مقابله با چالش های آن را افزایش داده است.
در تازه ترین این حرکت ها شاهد فعالیت کمپین «طبیعت پاک» در روزهای تعطیل نوروز به ویژه هنگام نزدیک شدن به روز طبیعت بودیم که علاوه بر اجرا شدن در بیش از 20 استان کشور، بسیاری از کاربران فضای مجازی را نیز به سوی خود جذب کرد. این کمپین برای دومین سال پی درپی در سیزدهم فروردین ماه در خروجی ها و بوستان های تهران و بسیاری از استان های دیگر، کیسه زباله برای جمع آوری زباله ها توزیع کرد. در این میان بسیاری از چهره ها و شخصیت های فرهنگی، هنری و حتی سیاسی در کنار حمایت از این کمپین، در پست ها و مطالب خود به مخاطبان توصیه های زیست محیطی کردند.
کمپین نه به تولید زباله که حتی بسیاری از شخصیت های مذهبی و هنرمندان را نیز با خود همراه ساخت، از دیگر اقدامات زیست محیطی در فضای مجازی برای حفظ هر چه بیشتر محیط زیست بود. چندی پیش نیز انتشار فیلمی کوتاه از یک جوان در حال آزار یک سگ، خشم بسیاری از کاربران اینستاگرام را برانگیخت. برخی بازیگران سینما و تلویزیون نیز در پست های خود پیگیری موضوع و مجازات با این حیوان آزار را خواستار شدند. سرانجام این موج اعتراضی، دستگیری فرد توسط پلیس فتا را در پی داشت.
وجود چنین جریان هایی به طور حتم پیامدهای مثبتی برای محیط زیست ایران به همراه خواهد داشت. نگاه نخست از دریچه جامعه شناختی نشان از رشد جامعه مدنی در ایران دارد که بخشی از آن از مشارکت توده های مردم در فضای مجازی حاصل شده است. تبادل آرا و اطلاعات در این فضا به آموزش و آگاهی در زمینه های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی کمک کرده است. ایجاد همگرایی، وحدت و تقویت روحیه جمعی نیز از پس چنین فعالیت هایی برمی آید.
رشد سمن ها در فضای مجازی و دنبال کردن فعالان محیط زیستی مطرح و مشهور که آنان نیز به فرهنگ سازی در این حوزه مشغول بوده و حل چالش های زیست محیطی از عمده ترین دغدغه های آنان است؛ از دیگر رهاوردهای شبکه های اجتماعی برای محیط زیست ایران است. در این فضا افراد با دنباله روی از کسانی که به دنبال رفع چالش های زیست محیطی هستند، به اصلاح رفتارهای تخریبگر خود در محیط زیست خواهند پرداخت. در یکی دو سال اخیر به طور چشمگیری حساسیت های عمومی به مسائلی مانند آلودگی هوا یا ریزگردها در جامعه افزایش یافته است.
وجود شبکه های مجازی به مثابه کاتالیزوری است که اهداف زیست محیطی را پیش برده و مردم را به عنوان متولیان اصلی حفظ محیط زیست وارد چرخه سازد. جنبش های اجتماعی در قالب گروه ها و کمپین هایی که به برخی از آن ها اشاره شد، به طور موثری به حفظ، بهبود چالش ها و اجرای راه حل های کارآمد و کوتاه مدتِ محیط زیست منجر خواهد شد.
این در حالی است که روند افزایشی نگرانی های زیست محیطی میان مردم و مسئولان و حمایت گسترده نخبگان و فرهیختگان در شبکه های اجتماعی از این دست مسائل، ساماندهی موضوعات زیست محیطی در شبکه ها را در پی خواهد داشت.
پیوند مستقیم زندگی انسان با محیط زیست به گونه ای است که کوچکترین اخلال در آن، زندگی بشر را مورد تاثیر قرار می دهد. بنابراین، توجه به این مهم باید در همه طرح های توسعه ای و آمایش سرزمینی در نظرگرفته شود و اهداف بر مبنای حفظ محیط زیست و منابع آبی و خاکی پایه گذاری گردد.
در این میان یاری جستن از ابزارهای فرهنگ سازی مانند شبکه های اجتماعی و فضای مجازی دستیابی به وضعیت بهتر زیست محیطی را میسر و تسریع خواهد کرد. در سال های اخیر به یاری دولت و فضای مجازی محیط زیست از قالب موضوعات لوکس و فانتزی خارج و اولویت زندگی خانواده ها و برنامه های توسعه ای کشور تبدیل شده است. چنین گام هایی سهم بزرگی در حفظ محیط زیست برای نسل های آینده خواهد داشت.
« دنیای سفر » این نوشته را از « ایرنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
