«تدوین بخشنامه حقوق پژوهشگران برای استفاده ی پژوهشگران و دانشجویان از آثار موزه ای احتمالا تا 10 روز آینده انجام و برای اجرائی شدن به همه موزه های سراسر کشور ابلاغ می شود»
سید مهدی موسوی کوهپر، رئیس انجمن علمی باستان شناسی ایران سوم آبان امسال و در آئین افتتاح سومین همایش ملی باستان شناسی ایران در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاددانشگاهی، نسبت به عمکلرد موزه ها برابر پژوهشگران و محققان، اعتراض کرد.
او به محمدرضا کارگر، مدیر اداره کل موزه ها که در آن جلسه حضور داشت، اعلام کرد: «ما با بحران موضوع مواجهیم. هیچ کاوشی به دانشجویان دانشگاه ها داده نمی شود، درحالی که پرسش های باستان شناسی کشور را باید دانشجویان پاسخ دهند. نه کاوشی به دانشجو داده می شود و نه شیء برای بررسی در اختیار او قرار می گیرد، دانشجو در این شرایط باید چه کاری انجام دهد؟
هر چند امروز نسبت به سال های گذشته وضعیت حضور محققان در موزه ها بهتر است. اما همچنان به ویژه در شهرستان ها با مشکلات عدیده ای مواجه هستیم.
او با بیان این که متأسفانه برخی از کارشناسان موزه ها، آثاری که در اختیارشان قرار گرفته را جزو اموال شخصی شان می دانند و فکر می کنند به نامشان سند خورده است، بنابراین به سختی این آثار را در اختیار محققان قرار می دهند، از کارگر خواست اداره کل موزه ها ارزیابی مدیران موزه ها را سیاست گذاری کند و حتی سیستم تشویقی برای حضور پژوهشگران در این فضاها بوجود آورند و از مسئولان دانشگاهی شرکت کننده در همایش نیز خواست به میزان جذب دانشجو در این رشته توجه کنند.»
تدوین حقوق پژوهشگران تا 10 روز آینده
حال بعد از گذشت یک ماه از آن اظهارنظرها، محمدرضا کارگر، مدیر اداره کل موزه ها درباره وجود چنین سیستم تشویقی برای حضور پژوهشگران توضیح می دهد.
او نداشتن برخورد مناسب توسط برخی از موزه داران در مقابل برخی درخواست های پژوهشگران برای بررسی آثار موزه ای را رفتاری ناهنجار می داند و می گوید: این که شاید برخی از موزه داران آن طور که باید در مقابل چنین درخواست هایی احساس وظیفه نکنند، ممکن است در هر مکانی وجود داشته باشد.
وی با اشاره به در دست تدوین بودن "حقوق پژوهشگران" برای موزه های زیر نظر سازمان میراث فرهنگی در سراسر کشور، ادامه می دهد: با تدوین این آئین نامه، آن را برای موزه ها می فرستیم و آن ها موظفند این موارد را در ورودی موزه ها نصب کنند، تا دانشجو یا پژوهشگر با حقوق خود در این زمینه آشنا باشند و بدانند موزه ها نیز چه وظایف و تعهداتی نسبت به آن ها دارند.
او با بیان این که اداره کل موزه ها در تلاش است تا این بخشنامه حدود یک هفته دیگر به موزه های سراسر کشور فرستاده شود، ادامه می دهد: تا امروز نیز دو جلسه در این زمینه تشکیل شده است، چون نوع درخواست ها از سوی پژوهشگران و دانشجویان در این موارد متفاوت است، مانند این که عده ای می خواهند شیء را ببینند، عده ای قصد عکاسی از شیء، عده ای پروژه ای مطالعاتی دارند و حتی عده ای نیز می خواهند از شیء باری سالیابی نمونه برداری کنند، بنابراین باید تمام این ضوابط در نظر گرفته شود.
با این شرایط و نوع بررسی ها فکر می کنم در نهایت هفته آینده این بخشنامه به همه موزه های کشور ابلاغ می شود و آن ها را متعهد می کند تا شیء مورد نظر را در اختیار مخاطبان قرار دهند، همچنین یک شماره تماس نیز اعلام شده است، تا اگر مخاطب یک موزه رفتارها را برخلاف منشور دید، آن را به شماره مورد نظر گزارش کند.
محقق حق دارد اصل شیء را تحت استانداردهای موزه ای بررسی کرده و از آن عکس پژوهشی بگیرد یا درخواست ازمایش از شیء را داشته باشد یا حتی شناسنامه شیء را از موزه بگیرد و از سوی دیگر اگر موزه ای امکان انجام این کار را در زمان مورد نظر محقق نداشت، موزه موظف به اعلام این اتفاق است.
موزه ملی ایران سال هاست آئین نامه دارد
جبرئیل نوکنده، مدیرکل موزه ملی ایران نیز در این زمینه به ایسنا توضیح می دهد: سال هاست موزه ملی ایران آئین نامه ای که توسط اداره کل موزه ها فرستاده شده بود را در اختیار دارد و براساس آن با پژوهشگران و محققان برخورد می کند.
او با بیان این که آئین نامه ی موزه ملی ایران به دو زبان فارسی و انگلیسی برای محققان داخلی و خارجی تهیه شده است، می گوید: فرم درخواست پژوهشگران و دانشجویان در اختیار آن ها قرار می گیرد و آن ها موظف به پر و امضا کردن این فرم هستند. در واقع تمام موزه های دنیا در این زمینه قوانینی دارند و پژوهشگران نیز باید تعهداتی به موزه بدهند، مثلا در هر جائی که قرار است مطلب نهائی خود را منتشر کنند منبع تصویر را اعلام کنند.
پژوهشگر موضوع خود را به موزه اعلام می کند، با توجه به موضوع، موزه ملی آن را به دپارتمان مربوطه ارتباط می دهد، آن دپارتمان نیز بعد از مذاکره با پژوهشگر فرم مورد نظر را به او می دهد، تعهدات و امضای مورد نیاز را از پژوهشگر می گیرد و براساس نوع نیاز آن، وی به مکان مورد نظر ارجاع داده می شود.
اکنون نیز این اتفاق در مخزن موزه ملی ایران با حضور پژوهشگران داخلی و خارجی به طور دائم رخ می دهد، از سوی دیگر سیستم استفاده از آثار برای پژوهشگران داخلی و خارجی یکی است و تفاوتی با یکدیگر ندارند.
تفاوتِ نوع دستور در استفاده از آثار تاریخی در زمان پژوهش
نوکنده اما نوع استفاده و دستور برای استفاده محقق از شیء مورد نظر را به موضوع و نوع شیء مورد درخواست پژوهشگر مرتبط می داند و می گوید: هر پژوهشگر یا دانشجو باید پروپوزال خاص خود در این زمینه را داشته باشد، باید طرح پژوهشی موزه را پر کند و اعلام کند که چه ضرورتی برای دیدن آن شیء دارد؟
وی با بیان این که تیپ و فرم های متعدد برای هر درخواست وجود دارد و کار پژوهش با کار دانشجویی و حتی فرم های آن ها با یکدیگر تفاوت هایی دارند، ادامه می دهد: زمانی کسی فقط تمایل به دیدن شیء از فاصله نزدیک دارد، اما زمانی یک پژوهشگر می خواهد کار پژوهشی روی آن انجام دهد، کسی قصد طراحی از شیء یا یک نفر قصد عکاسی از شیء را دارد که هر کدام مقررات خاص خود را دارند، بنابراین نوع رفتار با افراد مختلف در مواجهه با شیء تاریخی در موزه ملی ایران، کار پژوهش و بررسی کاری پیچیده نیست، تعریف و مسیر خود را دارد.
او با بیان این که استفاده پژوهشگر از اشیای موزه ها در مکان های مختلف نیز رفتارهای متفاوتی دارد، اظهار می کند: اگر پژوهشگرِ شیء را در سالن و در ویترین بررسی کند، مقرراتِ خاص آن را باید رعایت کند، اگر قرار باشد شیء از محزن در اختیار او قرار گیرد یک رفتار دیگر با او می شود یعنی پژوهشگر باید دوربین در اختیار داشته باشد، امین اموال حضور داشته باشد و همه چیزهایی که به همراه دارد نیز بررسی و کنترل شوند و در نهایت او در اتاق پژوهش می نشیند، شئی را برای او می برند، پژوهشگر کار را مطالعه می کند و براساس مقررات عکس می گیرد.
به گفته ی او پژوهشگر یا دانشجو مطلع می شوند. که در زمان عکس برداری از اثر، نباید فلش بزنند یا در برخی موارد نباید شیء را لمس کنند.
او با بیان این که در همه دنیا موزه داران و موزه ها می دانند در این موارد باید چه برخوردی داشته باشند، ادامه می دهد: همان اندازه که هر تعداد شخص که به موزه می روند، از رفتار موزه ای آگاهند، اکنون موزه ها نیز در مرحله ی آموزش و تمرین برای کمک به دانشجویان و پژوهشگران هستند.
نوکنده این رفتار موزه ای را حتی در قانع کردن پژوهشگران و دانشجویان در زمانی که امکان ارائه خدمات به برخی از درخواست های آن ها وجود ندارد، می داند و ادامه می دهد: باید در این مواقع پژوهشگر یا دانشجو را قانع کرد که به چه دلیل نمی توان شیء را دراختیار او قرار داد، کاری که اکنون متاسفانه برخی افراد آن را انجام نمی دهند.
به راحتی می توان اعلام کرد به فلان شیء نباید نور عکاسی مجدد برخورد کند یا قبلا از آن شیء عکاسی انجام شده یا شیء اکنون برای استراحت در مخزن قرار داده شده است، اگرتوضیحات مناسب ارائه نشود، ممکن است هر فکری پیش بیاید و سوتفاهم ایجاد شود.
