19 مارس 2024 - 11:41

جنگِ گردشگری و میراث فرهنگی با خطر فراموشی در خرمشهر

25 سپتامبر 2017 - 10:50 dsfr.ir/na0fw

جنگِ گردشگری و میراث فرهنگی با خطر فراموشی در خرمشهر
tourismtravel.ir
موزه جنگ خرمشهر

«اگر بتوانیم در نقاطی از خرمشهر که اتفاقات مهمِ هشت سال دفاع مقدس رخ داده، با همراهی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس، نقطه ی "مکان رویداد" معرفی کنیم، می توانیم در حفظ خاطرات گذشته تاثیرگذار باشیم.»

به گزارش ایسنا، براساس اسناد تاریخی می توان گفت خرمشهر برای نخستین بار در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ مورد هجوم دشمنان واقع نشد، بلکه پیش از آن یک بار در دوره ی اسکندر مقدونی و بعد از آن نیز در قرن بیستم چهار بار مورد هجوم قرار گرفت، اما در آخرین جنگ در آن زمان، امپراتوری عثمانی که از قرار گرفتن بندر خرمشهر در نزدیکی بندر بصره، خسارت های زیادی را متحمل شد، با هجوم به خرمشهر، این شهر را غارت و ویرانش کرد. با این وجود تا قبل از هشت سال دفاع مقدس این منطقه به خصوص از نظر اقتصادی یکی از مهمترین بنادر کشور محسوب می شد.

حالا بعد از گذشت ۲۹ سال از پایان جنگ تحمیلی، خرمشهر هنوز داغ های زیادی بر تن کوچه و خیابان هایش دارد که می توان آنها را به چشم دید. اما حفظ این نشانه ها از هشت سال دفاع مقدس در خرمشهر به عنوان منطقه ای که نشان می دهد سال ها در آن نقطه از کشور چه گذشته و چگونه ۳۶ میلیون نفر جمعیت را با جانِ دل در خود جای داده، امروز به عنوان یک منطقه نمونه گردشگری می توان به چشم دید.

بررسی چراییِ حفظ آثار باقی مانده از جنگ روی نمونه های خارجی

سجاد پاک گهر، مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خرمشهر با بیان این که نجلا درخشانی، معاون پژوهشی اداره میراث فرهنگی خرمشهر یک بررسی پژوهشی با هدف مطالعه ی چرایی حفظ بناهای باقی مانده از جنگ در کشورهای مختلف را در دستور کار خود دارد، افزود: کشورهای درگیرِ جنگ در طول سال های گذشته، بخشی از آثار باقی مانده از جنگ خود را حفظ کرده اند، ما نیز قصد داریم در برخی از نقاط شهرستان های خرمشهر و آبادان این کار را انجام دهیم.

وی هدف از این بررسی ها را مطالعه ی نمونه هایی از آثار باقی مانده از جنگ های جهانی اول و دوم مانند ژاپن، انگلیس، روسیه و آمریکا دانست تا بر این اساس بتوان به برنامه ریزی مناسبی برای حفظ آثار باقی مانده از دفاع مقدس در خرمشهر و آبادان رسید.

او با بیان این که احتمال دارد در سال های آینده برخی از نقاط و اتفاقات در خرمشهر که در آنها رویدادهای مهم هشت سال دفاع مقدس رخ داده اند، به فراموشی سپرده شود، افزود: اگر ما بتوانیم در برخی از این نقاط طرح هایی را با همراهی بنیاد حفظ و نشر ارزش های دفاع مقدس با نام «مکان رویداد» تعریف کنیم و با استفاده از زبان هنر، یک شرح واقعه در سطح شهر داشته باشیم، می توانیم در حفظ خاطرات گذشته در این رابطه تاثیرگذار باشیم و در ادامه این نقاط را به ثبت ملی برسانیم، اتفاقی که در کشورهای مختلف در ارتباط به خاطرات جنگ، مرسوم است.

تعریف محورهای گردشگری دفاع مقدس در خرمشهر

«پاک گهر» همچنین از تعریف محور گردشگری دفاع مقدس در سطح شهر خرمشهر خبر داد و افزود: با توجه به این که این محورها به عنوان جاذبه های گردشگری شهر مدنظر هستند، در سطح شهر محورهای گردشگری تاریخی، طبیعی، دفاع مقدس، آبی، صنعتی و تجاری تعریف شده اند و گردشگران براساس تمایل خود از محورها دیدن می کنند.

او با تاکید بر در دست تدوین بودن نقشه های مختلفی با نام محورهای گردشگری، در سطح شهر ادامه داد: این شهر قبل از جنگ تحمیلی یکی از نقاط ویژه گردشگری کشور بود که از بُعد اقتصادی حائز اهمیت داشت که خوشبختانه امروز نیز در حال به دست آوردن جایگاه گذشته خود برای جذب گردشگران است.

وی اضافه کرد: ممکن است یک گردشگر تمایل به بازدید از یک محور خاص مانند محور تجاری، تاریخی یا دفاع مقدس را داشته باشد، مانند ماهیت منطقه آزاد اروند که از نظر تجاری و بازارِ خرید حائز اهمیت است و از این حیث گردشگران زیادی به این منطقه مراجعه می کنند.

شناسایی ۲۰ بنای تاریخی واجد ارزش در خرمشهر

مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خرمشهر همچنین از شناسایی ۲۰ بنای تاریخی به عنوان بناهای واجد ارزش در خرمشهر خبر داد و گفت: تا امروز از این تعداد مسجد جامع خرمشهر، مسجد ولی عصر (عج) و موزه ی جنگ در فهرست آثار ملی این شهر به ثبت رسیده اند و پرونده ی ثبت ملی دیگر آثار شناسایی شده نیز در دست تکمیل است.

او با تاکید بر این که بناهای شاخص دارای ارزش های معماری، تاریخی و دفاع مقدس هستند که ارزش تبدیل به یک بنای موزه ای را دارند و باید آن ها را حفظ کنیم، بیان کرد: همه ی بناهای تاریخی در خرمشهر با توجه به رخدادِ دوران دفاع مقدس، ارزشِ دفاع مقدسی نیز دارند، بر این اساس از دیدِ ما اهمیت حفظ این آثار دو چندان است.

وی که مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آبادان نیز هست، منطقه ی «ذوالفقاریه» در آبادان را نیز یکی از مکان رویدادهای شهر آبادان در دوران دفاع مقدس دانست و ادامه داد: با توجه به خاطرات ارزشمند این نقطه در دوران جنگ، بخش پژوهشی در حال بررسیِ تهیه پرونده ی این مکان به عنوان «مکان رویداد» است.

نشانی از روزهای افتخار در خرمشهر

به گزارش ایسنا، محل تلاقی رودخانه های اروندرود و کارون شهری به قدمت تاریخ قرار دارد که یکی از مهمترین اتفاقات در برهه ای از تاریخ کشور در آن روی داده است. قدیمی ترین نامی که از این شهر مانده را «خاراکس» پایتختِ پادشاهیِ «میشان» می دانند که مورخان زمان ایجاد آن را به اسکندر مقدونی نسبت می دهند، حتی برخی نیز این تاریخ را متعلق به قبل از دوران اسکندر می دانند. با این وجود این شهر پس از اسکندر مقدونی ویران شد و به طور کلی از میان رفت چندی بعد در همان محل، شهری به نام «بیان» بنا شد. اما در قرن های اخیر اخیر دیگر از «بیان» نامی نیست، بلکه آنچه در منابع و کتب تاریخی آمده نام «کوت المُحَمَّره» و پس از آن «المحمره» است.

خرمشهر در زمان حکومت شیخ های بنی کعب بر این شهر در اویل قرن سیزدهم هجری، شهری کوچک بود، در سال ۱۲۳۵ هجری بارویی به دور آن کشیدند و پس از آن، خرمشهر پیشرفت های بسیاری کرد و به عنوان بندری مهم و تجاری در سطح منطقه شناخته شد. با حمله ی امپراتوری عثمانی به ایران، این شهر نیز مورد هجوم سپاهیان عثمانی قرار گرفت و به یک بندر آزاد تبدیل شد.

خرمشهر در طول سدهٔ بیستم، چهاربار مورد هجوم قرار گرفت. در همین دوران بود که امپراتوری عثمانی از قرارگرفتن بندر خرمشهر در نزدکی بندر بصره، خسارت های فراوانی را متحمل شد، به همین دلیل در سال ۱۲۳۵ هجری و در زمان لشکرکشی محمد شاه قاجار به هرات، پادشاه عثمانی از فرصت استفاده کرده و با هجوم به خرمشهر، این شهر را غارت و ویران کرد.

با احداث بندر خرمشهر تجارت در این شهر رونق گرفت و روز به روز بر جمعیت این شهر افزوده شد، بنحوی که در ژانویه سال ۱۸۴۸ میلادی به هنگام سفر راولنسون به این شهر بیست و پنج کشتی اقیانوس پیما در بندر آن شهر لنگر انداخته بودند، در حالی که تعداد این گونه کشتی ها در بندر بصره فقط شش کشتی بود. رونق تجارت در بندر خرمشهر و پهلو گرفتن کشتی های تجاری در آن، باعث کاهش درآمد گمرکات و همچنین کاهش درآمد بندر بصره شد. امپراتوری عثمانی در سال ۱۲۵۴ هجری بار دیگر خرمشهر را مورد حمله قرار داد و شهر را با خاک یکسان ساخت. امیرکبیر برای دفع خطر حمله عثمانی ها، سپاه مرزبانی قدرت مندی را در خرمشهر سازمان دهی کرد و محمدخان بن جابرخان را فرمانده این سپاه قرار داد. در سال ۱۲۶۶ هجری، والی خرمشهر پرچم ایران را در این شهر به اهتزاز درآورد و از جانب امیرکبیر مورد تشویق قرار گرفت و لقب خان به او داده شد.

1