19 مارس 2024 - 12:08

چرا چشمه علی شهرری خشک شد؟

24 سپتامبر 2017 - 22:00 dsfr.ir/xe8sz

چرا چشمه علی شهرری خشک شد؟
عرفان کوچاری
چشمه علی شهر ری

میراث فرهنگی می گوید: «وضعیت چشمه علی با یکی دو سال گذشته فرقی ندارد و مانند گذشته همچنان کودکان در آب چشمه آب تنی می کنند.»

به گزارش ایسنا، شنبه ۲۵ شهریور مدیر نمایندگی میراث فرهنگی شهرری اعلام کرد: «در یکی دو روز گذشته ناگهان دبی آب در چشمه علی شهر ری پایین آمده و این چشمه خشک شده است.»، اما کمتر از ۲۴ ساعت یعنی فردای آن روز اعلام شد «وضعیت آب چشمه مانند همیشه است.» درست مانند اتفاقی که سال گذشته برای چشمه ی طاق بستان افتاد و هیچ کس پیگیر چرایی آن نشد.

حالا سپیده سیروس نیا، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در این زمینه به ایسنا توضیح می دهد و با ارائه نموداری از میزان دبی آب در سال های گذشته، احتمال این تغییر در چشمه هشت هزار ساله شهرری را کمبود آب عنوان می کند.

وی نخست با تاکید بر این که میراث فرهنگی هیچ کارشناسِ متخصصِ زمین شناسی برای بررسی این وضعیت ندارد، می گوید: در زمان اعلام خبرِ کم شدن آب چشمه علی شهرری، به شرکت مترو اعلام کردیم باید این قضیه را بررسی کند، چون در ابتدا بحث عبور مترو از نزدیکی این محوطه طبیعی تاریخی و چند بنای تاریخی دیگر مطرح شد، هرچند بعد از برگزاری جلسه ای مشترک قرار شد تونل مترو از این منطقه فاصله بگیرد، که این کار نیز انجام شد، بنابراین با توجه به فاصله ای که اکنون ایجاد شده، بعید می دانم عاملِ کم شدن آب در چشمه علی، حفاری ها برای تونل مترو باشد.

او در ادامه به بررسی وضعیت دبی آب در این چشمه ی طبیعی - تاریخی در طول سال های گذشته اشاره می کند و می گوید: براساس آمار در سال های گذشته، نشان داده شده که دبی آب در چشمه به مرور در حالِ کم شدن است، چون سطح آب های زیرزمینی نیز در حال پایین آمدن است و قطعا چشمه علی نیز از آب های زیرزمینی نشات می گیرد، بنابراین می توان گفت آب آن محوطه عملا یک سیر نزولی را طی می کند.

سیروس نیا با بیان این که تنها شخص گزارش دهنده درباره ی این وضعیت فقط مسئول میراث فرهنگی شهرری بوده، بیان می کند: فردایِ روزِ اعلام خبر، کارشناس میراث فرهنگی استان تهران در بازدید از محوطه می بیند که وضعیت چشمه درست مانند گذشته است، بنابراین قرار شد میزانِ دبی آب به دست آورده شود و نمودارهایی از چند سال برای میراث فرهنگی فرستاده شود، که براساس این نمودارها، در چند سال اخیر مشخص شده، دبی آبِ چشمه سیرنزولی داشته و آب به مرور در حال کم شدن است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران با اشاره به آخرین تصاویری که از وضعیت چشمه علی در روز گذشته سه شنبه ۲۸ شهریور در اختیار دارد، می گوید: براساس آن تصاویر بچه ها در چشمه آب تنی می کنند و شرایط مانند همیشه است.

او با تاکید بر این که برای به دست آوردن نظرات کارشناسی باید از کارشناسانی در حوزه ی زمین شناسی درخواست دهیم تا این روند را بررسی کنند و ادامه می دهد: فعلا هیچ مکاتبه ای با هدف بررسی با دستگاه های دیگر انجام نداده ایم، اما در این چند روز کارشناس استان تهران به طور مداوم از چشمه بازدید دارد.

وی با اشاره به حدسیات مطرح شده درباره ی نقش مترو در کم شدن آب چشمه علی بیان می کند: از سوی دیگر حدس زدیم شاید دستگاه حفار مترو باعث این اتفاقات باشد، اما با توجه به به نقشه ها و گزارش ها، مشخص شد مشکل مترو نیست. با این وجود با توجه به صحبت ها درباره ی مترو، از آن ها خواستیم تا یکسری گزارش ارائه دهند که نتیجه ی آن گزارش ها نیز نشان می دهد عملا از سال ۹۲ سیر نزولیِ آبِ چشمه، بیشتر شده است.

سیروس نیا تاکید می کند: در هر صورت بعد از ارائه گزارش های روزانه از سوی کارشناس میراث فرهنگی و مترو، بررسی این وضعیت در دستور کار قرار می گیرد.

کارشناسان چه می گویند؟

این در حالی است که عبدالعظیم امیر شاه کرمی، دارنده دکترای ژئوتکنیک و سازه در این زمینه به یک رسانه اعلام کرده است؛ «برای پاسخگویی دقیق نیاز است نقشه در اختیار داشته باشیم اما به طور کلی مترو مانند یک سد است. هر جا مترو احداث شود، شمع می زنند و جلوی مسیر آب زیرزمینی را می گیرند و آب به سمت دیگری منحرف می شود. متروها بدترین ساختمان های زیرزمینی مؤثر در خشک شدن چشمه ها هستند.»

محمدرضا قدری دارنده دکترای زمین – باستان شناسی نیز در این زمینه به یک رسانه گفته است: «متروها معمولا تا ۴۰ الی ۵۰ متر و در کشورهای اروپایی حتی در سطح پایین تری احداث می شود بنابراین مترو مسیر خیلی از چشمه های زیرزمینی را دستکاری می کند. اما کارشناسان مترو پیش از عبور آن از یک منطقه این موضوعات را بررسی می کنند. حال باید دید ماحصل پژوهش های شرکت مترو در این زمینه چه بوده است. چشمه ها یا حاصل از منابع آب زیرزمینی هستند یا آب ناشی از بارش منشأ حضور آنها است. اگر مسیر چشمه به هردلیلی اعم از عبور مترو، گسل، فرونشست و زمین لرزه به هم بخورد، امکان وقوع هر نوع اتفاق برای چشمه ها غیر قابل تصور نیست.

به اعتقاد وی مترو می تواند حجم آب چشمه را کاهش دهد اما مسیر آبگیری چشمه فقط یک راه نیست و آب آن از مسیرهای مختلفی تأمین می شود بنابراین مترو ممکن است تأثیرگذار باشد اما بعید است باعث خشک شدن چشمه شود. از سویی بین اواخر شهریور تا اواسط مهر خشک ترین وقت است.»

1