کاخ #مروارید یا همان #شمس در استان #البرز، قصه درازی به اندازه همه عمر 50 ساله اش دارد.
کاخ «مروارید» یا همان «شمس» در استان البرز، قصه درازی به اندازه همه عمر 50 ساله اش دارد. آن قدر دست به دست شده که به نظر می رسد می ترسند برای سرپا نگه داشتنش بر مالکیت میراث فرهنگی روی آن توافق کنند! هرچند دیوان عدالت اداری هم تا امروز پا به پای حفاظت از این مجموعه تاریخی جلو آمده است.
پس از 12 سال زندگی شمس پهلوی، دختر عزیزکرده خاندان پهلوی و خانواده اش در این کاخ که می توان آن را یکی از مجهزترین، مرفه ترین و اشرافی ترین بناهای دوره ی پهلوی نامید، آن قدر این مجموعه دست به دست شد که باورشان نمی شود می توانند متولی اصلی بناهای تاریخی کشور را مسئول حفاظت و رسیدگی به این کاخ کنند.
پس از انقلاب اسلامی، ابتدا بنیاد مستضعفان مالکیت این بنا را در اختیار می گیرد، چیزی حدود 15 سال بعد بنیاد مستضعفان این کاخ زیبا را به بنیاد تعاون سپاه می فروشد و آن بنیاد نیز مابه ازای هزینه ی صدور مجوزِ ساخت وساز در حدود 80 هکتارِ این مجموعه، ساختمان های مسکونی مجموعه ی کاخ شمس را به شهرداری می دهد و این جاست که بالاخره با شکایت می توانند بخشی از این مجموعه ی تاریخی را به متولی اصلی اش برگردانند.
اما باز هم یک مشکل وجود دارد؛ «به دلیل مشخص نبودن وضعیتِ صددرصدی مالکیت مجموعه، هنوز هم نمی توانند اعتبار کامل مرمت این بنا را بگیرند و آن اصلا ردیف بودجه ای در سازمان میراث فرهنگی ندارد.»
علیرضا دهقان مهرجردی که این روزها به عنوان مدیر کاخ شمس در استان البرز معرفی شده، مشکلات زیادی را سر راه ساماندهی و به نتیجه رساندن طرح «کاخ موزه» برای شمس می داند.
او نخست درباره ی داستان مالکیت های این کاخ به خبرنگار ایسنا توضیح می دهد: مدتی پس از انقلاب اسلامی یعنی سال 1363، این مجموعه کاخ در اختیار بنیاد مستضعفان قرار می گیرد، تا چند سال بعد که در حالت تعطیلی به بنیاد تعاون سپاه فروخته می شود، پس از آن تا حدود سال 1382 و بارش برفی سنگین، از آن به عنوان موزه و با نام مجتمع اردویی - تفریحی شهید فهمیده (کاخ مروارید) استفاده می شد؛ اما این عامل باعث تعطیلی این مجموعه شد، پس از آن اتفاق، 10 سال بسته ماند تا آغاز سال 93 و زمانی که با شکایت یک وکیل، میراث فرهنگی این بنای تاریخی را بازپس می گیرد.
به گفته وی، اما در میانِ روندِ تحویل کاخ شمس از بنیادِ تعاون سپاه به میراث فرهنگی، حدود 27 هکتار از این مجموعه چند ماهی در اختیار شهرداری البرز قرار می گیرد، به عنوان وجه مجوز صدور ساخت وساز در حدود 80 هکتار باقی مانده از مجموعه ی کاخ شمس!
او ادامه می دهد: چون مالک قبلی - بنیاد تعاون سپاه - قصد ساخت و ساز در بخشی از مجموعه را داشته و برای گرفتن مجوز ساخت و ساز نیاز به پرداخت هزینه ای بوده است، اواخر سال 92 مابه ازای این هزینه، 27 هکتار از مجموعه که شامل چهار کاخ مجموعه بوده را به شهرداری و سازمان پارک های شهرداری واگذار می کند.
اما اعتراض سیدمحمود کاشانی - حقوقدان و فرزند آیت الله کاشانی - نسبت به وضعیت تملک زمین های مجموعه کاخ مروارید در 26 فروردین ماه امسال، نگاه ها را به این مجموعه تاریخی جلب می کند و سرانجام براساس رأی دادگاه، 30 درصد از این مجموعه به اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز داده می شود، هر چند تا زمانی که وضعیت مالکیت صددرصد این محوطه مشخص نباشد، کار چندانی نمی توان برای آن انجام داد.
دهقان مهرجردی مهم ترین بحث امروز این کاخ را مالکیت آن می داند و یک درخواست دارد. او می گوید: اگر بحث های حقوقی و مالکیت این مجموعه تاریخی به نام دولت و به نمایندگی از سازمان میراث فرهنگی انجام شود و مجموعه از طریق سپاه به میراث فرهنگی منتقل شود، کاخ شمس از وضعیت بلاتکلیفی امروز بیرون می آید. به عبارتی اگر انتقال مالکیت از بنیاد تعاون سپاه براساس مجوزها و درخواست هایشان که دادن زمین معوض است انجام شود، می توان راه به جایی برد.
مدیر مجموعه کاخ شمس اما خود به این قضیه واقف است که انجام این کار در اختیار و توانایی های میراث فرهنگی نیست و ادامه می دهد: اگر میراث فرهنگی در همکاری با دستگاه های دیگر بتواند بحث زمین معوض را برطرف کند، می توانیم با گرفتنِ اعتبار مناسب هرچه زودتر این بنای تاریخی را به سامان برسانیم و در واقع می توانیم بهتر جذب اعتبار داشته باشیم.
او توضیح می دهد: در حال حاضر یکی از بحث های سازمانی که مراجع رسمی و سیاست گذاری دارند، این است که تا وقتی تکلیف مالکیت محوطه روشن نشود، بودجه ها اضطراری است و هیچ ردیف بودجه ای نیست تا در سازمان برنامه و بودجه به آن تعلق گیرد. وی تاکید می کند: اگر بخواهند این مجموعه به حالت گذشته خود تبدیل شود، باید نخست مالکیت آن مشخص و اعتبار بگیرد.
در ازای صدور جواز ساخت و ساز، کاخ های شمس را به شهرداری دادند
مهدی حراینی، مشاور حقوقی اداره کل میراث فرهنگی استان البرز نیز در این زمینه توضیح می دهد: نخست کلِ 111 هکتار براساس سندِ خریداری شده از بنیاد مستضعفان متعلق به بنیاد تعاون سپاه بوده است، توافق و قراردادی که بین بنیاد تعاون و شهرداری کرج منعقد می شود، شهرداری برای صادر کردن جواز ساخت وساز، مالکیتِ 27 هکتار از مجموعه ی تاریخی را در اختیار شهرداری می گذارد تا جواز ساخت و ساز در 77 هکتار دیگر را بگیرد.
او درباره وضعیت این پرونده ادامه می دهد: کاربری این 76 هکتار، فضای سبز و کشاورزی بوده است. برای این تغییر کاربری نیز کمیسیون ماده پنج تشکیل و رای به تغییر کاربری داده شده است. شورای عالی معماری و شهرسازی در سال 1391 مصوبه کمیسیون را تایید کرد.
وی می گوید: زمانی که موضوع ساخت وساز جدی شد، در سال 1393 مصوبه قبلی شورای عالی معماری و شهرسازی توسط این نهاد لغو و مقرر شد که همه ی پهنه کاخ مروارید که یک پلاک است، صیانت و حفاظت شود. او ادامه می دهد: در ادامه 31 فروردین 93 دادستان کرج حفاظت و حراست 27 هکتار را به اداره کل میراث فرهنگی استان البرز سپرد.
این در حالیست که تغییر مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی، شکایت بنیاد تعاون به دیوان عدالت اداری را به دنبال داشت.
حراینی در این زمینه می گوید: سال 94 بنیاد تعاون شکایتی کرد تا وضع به حالت قبل برگردد، چون رایِ بدوی به نفع سازمان میراث فرهنگی است، تمام تلاش مان را برای تایید این رای می کنیم. سازمان بازرسی و شورای عالی معماری شهرسازی نیز پیگیر این موضوع هستند. از همه مهمتر، حفظ این کاخ و محوطه آن خواسته مردم البرز است.
از سوی دیگر، دهقان مهرجردی در این زمینه نیز می گوید: ما در همه جا اعلام کردیم فقط یک پلاک سند وجود دارد؛ یعنی کاخ اصلی، ویلاها، تاسیسات، پیست سوارکاری، گلخانه، دریاچه مصنوعی، ویلای وسط دریاچه و فرودگاه همگی جزو مجموعه باشند.
او با بیان این که با این وجود در حال حاضر فرودگاه کاملا دیوارکشی و از مجموعه جدا شده ادامه می دهد: این در حالیست که در ضوابط تعیینِ حریم و عرصه که مصوبه سال 93 را دارد، فرودگاه در قطعه 111 هکتاری مجموعه جزو عرصه این جاست.
این کارشناس میراث فرهنگی استان البرز تاکید می کند: بنابراین یک پلاک این جا شامل کل تاسیسات است و در این جا همین طور در آن دادگاه نیز مطرح شد؛ قصد جدایی این بخش ها را داشتند جدا کنند. یعنی 30 هکتار شامل کاخ و مجموعه تاسیسات و نوار سبز و 76 هکتار پایین که جدای از کاخ نباشد که ما توانستیم ثابت کنیم که جنوب کاخ نیز جزیی از این پلاک و مجموعه ی تاسیسات است.
دهقان مهرجردی ادامه می دهد: بنابراین براساس رای بدوی دیوان عدالت اداری، اینجا باید یک پلاک دیده شود، نه یک 30 هکتار و یک 76 هکتار؛ این مکان باید به صورت یکپارچه حفظ شود.
او می گوید: در مراجع مختلف از سال 86 تا سال 93 بر ساخت وساز در این مکان تکیه می شد و یک سری دستگاه های دولتی مثل استانداری و کمیسیون ماده 5 و شورای عالی شهرسازی نیز براساس یک خطای قانونی که صورت گرفت، مجوز می دادند، اما خوشبختانه بعد از این مصوبه شورای عالی شهرسازی لغو شد و به نفع میراث فرهنگی کشور شد، آن اتفاق از سال 93 به بعد یکپارچگی را در مجموعه به وجود آورد، که البته رای های صادرشده برای این مجموعه از ابتدای امسال نیز مبتنی بر این موضوع است.
50 میلیارد تومان در سه سال، مجموعه شمس را "کاخ موزه" می کند
دهقان مهرجردی مدت زمانی که این مجموعه برای ساماندهی کامل نیاز دارد را با اعتبار آن وابسته می داند و ادامه می دهد: خوشبختانه معاون میراث فرهنگی استان در تلاش است تا یک اعتبار برای طرح مرمت این جا اختصاص یابد، هرچند یک سری اقدامات حفاظت اضطراری در طول دو سال گذشته در این مجموعه انجام شده است.
او می گوید: باید طرح تهیه و براساس طرح میان سنجی، یک سری ریزطرح ها نیز در دست اجرا قرار می گیرند؛ مانند محوطه سازی و آسیب شناسی بناهای مجموعه که باید انجام شوند.
به اعتقاد او، رقمی بالای 50 میلیارد تومان این مجموعه نیاز دارد تا براساس آسیب های موجود، در صورت آماده سازی طرح و تصویب در شورای فنی، در عرض سه سال مجموعه به کاخ موزه اولیه خود برگردانده شود.
وی ادامه می دهد: خوشبختانه براساس بررسی ها و آسیب شناسی ها، آسیب ساختاری در فضاهای موزه ای نداریم. به جز این که بخش هایی از دریاچه نشست هایی داشته که در حال ترمیم آن ها هستیم. اما داخل ساختمان کاخ مشکل سازه ای وجود ندارد و هرچه هست، مشکل تزئینات است که آن نیز قابل برگشت است.
