گردشگری در ایران صنعتی نوپاست که هر روز بیشتر از قبل در گفتمان #اقتصادی و #فرهنگی و همچنین سیاستگذاری های کلان کشور مورد توجه قرار می گیرد.
در نخستین مناظره کاندیداهای ریاست جمهوری هم رد پای گردشگری به وضوح دیده می شد و پس از پایان این مناظره هم می شد در تحلیل ها نقد و بررسی آمارهای مربوط به این حوزه را مشاهده کرد. روز گذشته نیز همایشی حول همین موضوع با حضور زهرا احمدی پور معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، مرتضی رحمانی موحد معاون گردشگری کشور، حسین شاهمرادی دبیر شورای فرهنگ عمومی و احمد مسجدجامعی عضو شورای شهر تهران برگزار شد. در این همایش و پنل های مرتبط با آن یکی از ارکان اصلی گردشگری در ایران، یعنی فرهنگ میهمان نوازی مورد بررسی قرار گرفت.
اما مسوولان در این جلسه در سخنرانی های خود مروری هم بر وضعیت گردشگری در دولت یازدهم داشتند. معاون گردشگری کشور در این همایش با استناد به آمار اعلام شده توسط مجمع جهانی اقتصاد گفت: «براساس این گزارش ایران در حوزه گردشگری تا پایان سال 2016، 21 پله صعود داشته است. سهم گردشگری تا پایان سال 2015 از تولید ناخالص ملی 5/2درصد بوده است. در حوزه حمل ونقل که یکی از زیرساخت های مهم حوزه گردشگری است، 41 پله صعود داشته ایم. در حوزه امنیت، ایران از رتبه 121 به رتبه 84 دست یافته است.
در کنار این اتفاق های خوب نابسامانی هم وجود داشته است. ما بخشی از بازار گردشگری مذهبی خود را در سال 94 و 95 از دست دادیم. متاسفانه به واسطه نگاه سیاسی غیرمعمول [حمله به سفارت عربستان] این حوزه دچار آسیب شد و نزدیک به 45 تا 50 درصد از ظرفیت های سال 94 و 95 را از دست دادیم. در مورد عربستان حدود 90درصد از ظرفیت را از دست دادیم. البته ما در مراجع مختلف این موضوع را مطرح و پیگیری کردیم و امیدواریم دیگر اتفاق نیفتد، چراکه برای شأن و منزلت کشور مضر است.»50 درصدگردشگران منطقه خلیج فارس را ازدست دادیم
احمد مسجدجامعی، نماینده شورای شهر تهران نیز در این همایش با بیان روایت هایی در خصوص میهمان نوازی ایرانی ها گفت: «ایرانیت و اسلامیت با هم ترکیب شده که ما اکنون آیین مهمان نوازی داریم. مهمان نوازی ایرانیان در طول تاریخ شکل متمدنانه ای به خود گرفته و در زندگی شان جاری شده است، اصلا اینکه به ایران لقب قلب عالم را داده اند از همین روحیه نشأت گرفته است. حتی زمانی که تئوری گفت وگوی تمدن ها از سوی ایران مطرح شد و جامعه جهانی آن را پذیرفت، آن پیشینه اثر داشته است.»
مسجد جامعی در ادامه سخنانش با اشاره به طرح گفت و گوی تمدن ها گفت: «پهناور بودن ایران تنها پهناور بودن به معنای جغرافیایی نیست، پهناوری فرهنگی ایران به مراتب بیشتر از پهناوری جغرافیایی است. اینکه می بینید کشور ما موضوع گفت وگوی تمدن ها را مطرح می کند و پذیرفته می شود، به دلیل ریشه دار بودن فرهنگ ایران است. ایران محل تلاقی تمدن ها و فرهنگ هاست و این تلاقی تمدن ها اشکال مختلف از معیشت و مدنیت را با خود همراه کرده است.»
مسجدجامعی در بخش دیگری از سخنانش به موضوع مطروحه در مناظرات انتخاباتی در خصوص کاهش آمار گردشگران بعد از ماجرای سفارت عربستان در مشهد اشاره کرد و گفت: «همزمان با بازگشت آزادگان به کشور تشکلی را به وجود آوردیم که این تشکل یک ساختار گردشگری را تعریف کرد، کاری که در این حوزه انجام شد به صحبت آقای جهانگیری در مناظره اخیر بر می گردد که گفتند اتفاقاتی مانع ورود 700 هزار شیعه به کشور شد.
براساس تصمیم تشکلی که آن روزها شکل گرفت قرار شد با عربستان وارد مذاکره شویم تا در مقابل عمره گزاران ایرانی تسهیلاتی برای سفر مردم عربستان به ایران فراهم کنیم، اعتباری که دولت آقای خاتمی داشت باعث شد مذاکرات مان با عربستان در سطح بالایی برگزار شود و ما خواستیم که به ازای افرادی که از ایران برای مناسک حج به عربستان می آیند، انها هم تسهیلاتی را فراهم کنند که پروازهایی به ایران شروع شود، در شروع کار روزانه سه پرواز به ایران انجام می شد و شروع سرمایه گذاری های عربستان در ایران از همین جا شروع شد. حتی سرمایه گذاری ها و الگوپذیری هایی نیز اتفاق افتاد، مثلا الگوی تاسیسات بین راهی را از آنها گرفتیم. این ظرفیت ها متقابل است، اما به قول آقای جهانگیری وقتی با سفارت کشوری اینطور برخورد می کنند، نمی توان کاری از پیش برد.»
رحمانی موحد، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور در حاشیه این همایش در خصوص انتقاداتی که پس از مناظره انتخاباتی روز جمعه مطرح شده و آمار ارایه شده توسط رییس جمهور در سال 92 را به چالش کشیده اند به «اعتماد» گفت: «برخوردی که اخیرا با موضوع سخنان رییس جمهور در زمینه گردشگری شده است نوعی «سفسطه آماری» و «جهل آماری» است. بعضی افراد با استناد به سخنان آقای روحانی، ارقامی را دستمایه تناقض آماری کرده اند. صحبت آقای روحانی مربوط به سال 92 است؛ سالی که هنوز برجام تصویب نشده بود، هنوز مشکلات ما در سطح جهانی وجود داشت و مشکلات اقتصادی کاملا مدیریت نشده بود. در چنین شرایطی یکی از شاخص ها و اعتباراتی که به اشتغال زایی می انجامید، موضوع گردشگری بود. آقای روحانی در سال 92 گفتند درصورتی که ما 10 میلیون گردشگر - بدون احتساب 4 میلیون گردشگری که در آن سال وارد ایران می شدند - داشته باشیم (4 میلیون گردشگر موجود به اضافه 10 میلیون گردشگر مطلوب) 4 میلیون شغل ایجاد خواهد شد. چنانچه در سال این 10 میلیون گردشگر وارد کشور شوند، به طور نرمال شاهد رونق کسب و کارها و زیرساخت ها خواهیم بود. باید توجه داشت که این موضوع در مسیر همراهی تمام بخش ها اتفاق می افتد. آماری که پس از تعطیلات نوروز اعلام شد (تعداد 20 میلیون گردشگر) جمع آمار گردشگران ورودی در چهار سال دولت یازدهم بود. در این آمار ما تاکید داشتیم که گردشگران براساس تعریف سازمان جهانی از گردشگری تهیه شده است (گردشگر کسی است که بیش از 24 ساعت در محلی اقامت داشته باشد و شغلی را اشغال نکند.) اما نکته ای که وجود دارد این است که آیا تمام گردشگرانی که در این تعریف می گنجند، منجر به ایجاد اشتغال می شوند؟ البته ورود این گردشگران به رونق و پایداری مشاغل جاری می انجامند. اما الزاما ایجاد اشتغال نمی کنند. در صورتی که اگر گردشگری دچار رکود و ناامیدی شود، مشاغل جاری هم از بین خواهند رفت. در این چهار سال ما مشاغل موجود در این حوزه را حفظ کردیم، ضمن اینکه ضریب حضور مردم بومی را در مشاغل مرتبط با گردشگری افزایش دادیم.»
گردشگری مذهبی یکی از مواردی است که همواره مسوولان این حوزه روی آن تاکید دارند و با توجه به ظرفیت های موجود در این زمینه در کشور، فعالان این حوزه حساب جداگانه ای روی گردشگران مذهبی باز می کنند، اما آمار این قسم از گردشگران در سال های اخیر کاهش چشمگیری داشته است، رحمانی موحد در این خصوص می گوید: «حلقه اول ما در حوزه گردشگری خارجی، بازار همسایگان مان است. بیش از 84 درصد از گردشگران ورودی ما از کشورهای همسایه هستند. کاهش آمار ورودی ما از حوزه خلیج فارس نتیجه چالش هایی است که ما در روابط با همسایگان مان ایجاد کردیم. گردشگرانی که هم مذهب ما بودند و مستمر به ایران سفر می کردند و مدت زمان های زیادی هم اقامت داشتند. ما در حال حاضر این امکان را از دست داده ایم. بعد از ماجرای سفارت عربستان ما 91 درصد از گردشگرانی که از عربستان به ایران می آمدند را از دست دادیم. 50 درصد از گردشگران حوزه خلیج فارس را از دست داده ایم. گاهی پیش می آید که ما از امنیت و هویت ملی و اقتدار کشور خود دفاع می کنیم، اما در مورد سفارت عربستان، عده ای بی ارتباط و بدون مسوولیت، هزینه ای را برای کشور ایجاد کردند. فقط در حوزه گردشگری که ما آمار آن را داریم این مقدار خسارت وارد شده است.»
اقامتگاه های بومگردی یکی از مواردی است که در سال های اخیر مورد توجه بسیار فعالان گردشگری قرار گرفته و دولت هم حمایت های مناسبی از موسسین این اقامتگاه ها داشت، رحمانی موحد در خصوص توسعه این اقامتگاه ها با اشاره به اینکه در هر اقامتگاه بومگردی حداقل 5 نفر مشغول به کار می شوند، می گوید: «در سال در منطقه خور و بیابانک داشتم، 22 اقامتگاه بومگردی و چند اقامتگاه در مناطق دیگر داشتیم، اما در حال حاضر بالغ بر 500 اقامتگاه بومگردی در سراسر کشور فعال هستند. بالغ بر 18 میلیارد تومان از طریق صندوق کارآفرینی امید تسهیلات ویژه در قالب وام 4 درصد، در اختیار این اقامتگاه ها قرار گرفته است و نوروز امسال حدود 53 هزار نفر در اقامتگاه های بومگردی سراسر کشور اقامت داشتند. این آمار با توجه به شرایط جوی نوروز و مدت زمان کوتاه تعطیلات نوروز آمار قابل توجهی است. بومگردی ما تبدیل به یک جاذبه جهانی شده است، بسیاری از گردشگرانی که از خارج کشور می آیند سراغ اقامتگاه های بومگردی را در شهرهای مختلف می گیرند و تمایل دارند زندگی در این اقامتگاه ها را تجربه کنند. جریانی که در حوزه بومگردی اتفاق افتاده است را کسی نمی تواند متوقف کند.»
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه اعتماد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
